Table of ContentsPolish Pages »


Introduction



In April 2003 I received an email from Mazenna Gruszecka with the following comments:
We are a public society whose goal is to preserve the cultural heritage of the city of Zgierz. Our organization contains of people who want to discover and present to the community of Zgierz the true history of our city and its residents, to remind what life in Zgierz once used to be, to find the roots of its today's condition and to preserve the monuments of the city's past. We are an independent non-profit organization acting apart from the local authorities.

On your website we found fragments of the Memorial Book Zgierz (Sefer Zgierz) which is a part of the Yizkor Book Project. We read the text with bated breath for we had to face a completely new image of our city. We in Zgierz have very little knowledge of other nations that once lived here. Hardly anybody knows where was the synagogue and other Jewish communal buildings; people don't even remember of the Jewish cemetery, althought it is fenced and there is a commemorating plate on it. The great majority of citizens have not the slightest idea how rich and varied the Jewish life in Zgierz was.

I was immediately intrigued and excited with her request that we permit the translation from English into Polish of this yizkor book and shared her email with Jerrold Jacobs, the project coordinator for the translation of the Zgierz yizkor book. He, too, agreed with Mazenna's conclusion:
And, last but not least, it would be, in our opinion, also to your advantage. If the purpose of this material is, as you assure, “disseminating information about the Holocaust and destroyed Jewish communities”, its Polish edition should be another step towards commemorating the Jewish residents of Zgierz. If we don't want the memory of the Jews of Zgierz to die, we have to spread it among people which walk nowadays along the same streets they were once walking.
We both wanted the Polish translation to appear on the JewishGen Yizkor Book Translations site along with the English translation. Thus began a wonderful collaboration with Zuzanna and Mazenna Gruszecka, which has resulted in the presentation of the Polish translation. Whenever a new chapter is translated into English it will be translated into Polish and both translations will then appear on our web site.

This is the first time we have included a Polish translation on the Yizkor Book web site, but we hope it will not be the last.

We want to thank Mazenna and Zuzanna Gruszecka suggesting this project, for preparing the Polish translation, and for understanding the time needed to conclude the arrangements between our organizations.


Joyce Field
Yizkor Book Project Manager
June 17, 2004


A. Historia miasta

Zgierz w źródłach historycznych - (H)17
Zgierz w źródłach historycznych- (J *17)22
Historia Żydów w Zgierzu do 1862 - A. Wolfe Jasni (J)28
        Najdawniejsza historia miasta i jego rozwój28
        Kiedy Żydzi osiedlili się w Zgierzu?29
        Pierwszy „projekt” dotyczący żydowskiego dystryktu w Zgierzu34
        Liberalne prawa dla imigracji z Niemiec, restrykcje wobec Żydów36
        Ekonomiczna sytuacja Żydów w Zgierzu w roku 1822 i spór o prawa Żydów do osiedlania się w mieście42
        Zorganizowana społeczność żydowska w Zgierzu51
        Pierwszy Rabin Zgierza52
        Narastanie sporu o prawo Żydów do zamieszkiwania całego obszaru Zgierza54
        Walka o poszerzenie dzielnicy żydowskiej59
        Restrykcje wobec zgierskich Żydów62
        Rozwój dzielnicy żydowskiej i sytuacja w mieście65
        Walka społeczności Zgierza z władzami lokalnymi o miejsce na wzniesienie pierwszej synagogi68
        Działalność angielskich misjonarzy70
        Zakaz wznoszenia w dzielnicy żydowskiej „ogrodzeń z twardego drutu”71
        Zgierski komitet miejski rozszerzenia dzielnicy żydowskiej71
        Kampania władz nadzorczych przeciwko Żydom mieszkającym poza dzielnicą żydowską73
        Dalszy ciąg walki Żydów o prawo do osiedlania się poza dzielnicą żydowską75
        Zgierski Komitet Miejski praw zamożnych Żydów do mieszkania poza dzielnicą żydowską77
        Zgierski magistrat optuje za powiększeniem dzielnicy żydowskiej81
        Projekt zgierskiego magistratu dotyczący powiększenia dzielnicy żydowskiej93
        Zarządzenie cara Aleksandra II w sprawie powiększenia dzielnicy żydowskiej96
        Dalsza walka Żydów o pełne prawo do mieszkania na terenie miasta Zgierza99
        Nota edytorska100
Żydzi w Zgierzu w 2 połowie XIX i początku XX wieku - Avraham Wein (J)101
Spis członków dozoru bóżniczego w Zgierzu w latach 1824-57 - (J)121
Moje miasto w końcu XIX wieku - Leon Lipszyc (J)122
Obraz Zgierza i życia zgierskich Żydów w Rocznikach Rady Gminy (pinkasach) z lat 1915-30 - (opracował I. A. Malchieli) (H)125
Obraz Zgierza i życia zgierskich Żydów w Rocznikach Rady Gminy (pinkasach) z lat 1915-30 - (opracował I. A. Malchieli) (J *125)141
Członkowie Chewra Kadisza (Bractwa Pogrzebowego), gabajowie i pracownicy - (H)162
Komitet Kantoralny, który śpiewał i recytował - W. F. (J)164
Jesziwa Jagdil Tora w Zgierzu - (H)165
Relacje źródłowe - (H & J)167

B. Rozwój żydowskiego Zgierza

Zgierz z perspektywy mijających lat - Jakub Kahan (do druku przygotował Z. F. i Y. A. M.) (H)187
Zgierz i Kock - Jakub Kirszenbaum (H)203
Zgierz święci żydowskiego ducha przedsiębiorczości - A. Litwin (J)205
Zgierska synagoga i Bejt Ha-Midrasz - Rabbi Szymon Huberband (J)211
Tkacz - (J & H)216
Przemysł tekstylny w Zgierzu w roku 1936 - David Baum (J)217
Od Unii Włókienników do Klubu Rzemieślniczego - J. L. Weinstein (J)224
Zgierscy farbiarze - Chaja Sperling Halperin (H)227
Nasi komisjonerzy - Fabian Greenberg (J)228
O żydowskich robotników w żydowskich fabrykach - I. Sczarański (J)229
O sposobach zarobkowania Żydów w Zgierzu - F. (J)233
Moje dziesięć zgierskich lat - Menachem (Manes) Angel (H)234
Pieśń pokolenia - Pinchas Bizberg (J)235
Mój stary dobry dom - Grand (J)256
Pierwszy Fundusz Dobroczynny - W. F. (J)257
Dwie ważne żydowskie instytucje - Jakub Cincinatus (J)259
Ochronka Żydowska - Chana Sczaransky (Y)262
W obecności mojego nauczyciela i rabbiego, błogosławionej pamięci Rafaela Henecha Blosztejna (fragment wspomnień) - F. Ben-Srok (H)264
Moi zgierscy nauczyciele i wychowawcy - F. Ben-Sira267
Reb Jakub syn błogosławionej pamięci Jakuba Milichewicki - I. A. Malchieli (H)271
Reb Wolf Lejb Haltrecht (Ohew Cedek) - W. Fiszer (H)273
Szkoła Kupiecka w Zgierzu - F. Grynberg (J)275
W zgierskiej Szkole Kupieckiej - Dr. Jacob Eichner (J)276
Żydowskie szkoły powszechne w Zgierzu - Sara Katz (H)277
Zepsuty Lag Ba-Omer - Izaak Sczarański (J)280
Biblioteka Żydowska Dawida Friszmana - W. Fiszer (J & H)282
Klub Literacko – Muzyczny “Zamir” - W. F. (J)289
Kółko Dramatyczne - Abu-Arie (J)293
Grupa śpiewacza „Symfonia” - W. F. (J)294
Zgierska organizacja syjonistyczna „Agudat Ha-Cijonim” - Józef Katz i Jehuda Weinstein (H)295
Unia Młodych (Agudat Cejrim) i Młodzież Syjonu (Cejrej Syjon) - Józef Katz (H)299
Zgierska organizacja Mizrachi - Jehoshua Berliner (Baniel) (H)301
Agudat Izrael i jej założyciele - F. S. (H)303
Makabi - J. Weinstein i D. Berger (J?)309
Kobieca Organizacja Syjonistyczna „Dwora” - Rachel Szperling Szpiro (H)317
Żydowska Organizacja Skautowska w Zgierzu - L. Rubinstein (J)318
Zgierska Organizacja Młodzieżowa Ha-Szomer Ha-Cajr - Chaja Szperling-Halperin and Rafał Kac (H)322
Syjonistyczna Partia Pracy Hitachdut - W. Fiszer i Dawid Berger (H)326
Gordonia - I. Sz. (H ?)329
O Gordonii - Izrael Chaimowicz (H)331
Ruch Rewizjonistyczny w Zgierzu - Mordechaj syn reb Jakuba Glazera (H)331
He-Chaluc - Chaja Halperin i Jakub Lewin (H ?)335
Kibuc Borochow - Izaak Sczarański (Y)337
Bund - Wowe (J)340
Partia Komunistyczna w Zgierzu - A. J. (J)342

C. Postacie i osobowości

Świętej i błogosławionej pamięci rabbi Szalom Cwi Ha-Kohen - Rabbi A. I. Brumberg i inne źródła (H)345
Drugi rabin Zgierza, błogosławionej pamięci reb Cwi Ha-Kohen - Rabbi A. I. Brumberg i inne źródła (H)355
Świętej i błogosławionej pamięci rabbi Szlomo Jehuda Lejb Ha-Kohen - Rabbi A. I. Brumberg i inne źródła (H)357
Pierwszy rabin Zgierza - Rabbi A. I. Brumberg i inne źródła (J *345)363
Świętej i błogosławionej pamięci reb Szlomo Jehuda Lejb Ha-Kohen - Ostatni Rabin365
Rabbi i czcigodny nauczyciel świętej i błogosławionej pamięci reb Jechiel Ichel Elberg i jego błogosławionej pamięci syn Natan - Jehuda Elberg (H)367
Świętej i błogosławionej pamięci rabbi Izaak Mendel Kohen - F. S. (H)371
Dom admora świętej i błogosławionej pamięci reb Szmula Bornsztejna z Sochaczewa - (z Księgi Sochaczewa) (H)374
Dom admora świętej i błogosławionej pamięci reb Menachema Mendla Landaua ze Strykowa - F. Sirkes (H)377
Błogosławionej pamięci reb Abraham Jakub Weisenfeld - I. A. M. (H)379
Błogosławionej pamięci reb Towia Lipszyc - W. F. (H)383
Reb Towia Lipszyc - Arie Lipszyc (H)387
Pisarz i poeta Dawid Friszman - I. A. M. (H)388
Mój ojciec Izucher Mosze Schwartz - Szmul Schwartz (J)392
Błogosławionej pamięci Izucher Mosze Szwarc - I. A. M. (H)402
Jedyny w mieście - W. F. (J)406
Pieśń o moim dziadku Izucherze Szwarcu ze Zgierza „Czajka”, na jidysz przełożył - Jeszajahu Spiegel412
Szmul Schwartz - A. I. Brzeziński i inne źródła (H)415
Rodzina Szpiro - A. I. Sz. Hakohen (H)418
Rodzina Eigerów - Inżynier Abraham Eiger (J)421
Przemysłowiec – Poeta - Z. Fiszer i I. A. Malchieli (H)428
Akiwa (Karol) Eiger - J. L. Weinstein i W. Fiszer (J ?)432
Reb Jakub Beniamin i jego syn Izaak Kacenelson - Cypora Kacenelson Nachumov (J)436
Poeta i pisarz Jakub Kahan - I. A. M. (H)439
Poeta Jakub Kahan - J. Awijaszuw (J)445
Reb Mordechaj Szmul Cudkowicz - Jakub Kahan (H ?)448
Dom Sirkesów - F. Abba (H)449
Rodzina Boaz - Avraham Boaz (H)456
Rodzina Grynbergów - Fabian Greenberg (H)459
Fabian Grynberg - Z. Fiszer (J ?)461
Rodzina Reichertów - Tamar Itinson-Reichert (H)464
Mój błogosławionej pamięci dziadek, reb Fiszel Bunim Hollander - Dawid Wechsler (J)473
Rabbi Mendel Wechsler, oby krew jego została pomszczona - Dawid Wechsler i inne źródła (H)476
Reb Aaron Józef Berger - Z. Ben Shimon (H)479
Reb Fiszel Rus - Izaak Szarański (J?)481
Reb Abraham Klorfeld - Joaw Katz (H)482
Zalman FelczerM - Izaak Szarański (J)483
Jakub Berliner–Baniel - I. D. Bejt-Halewi i inne źródła (H)484
Menachem Berliner - Joszua Manoach (H)486
Reb Chanoch Henich Ehrson - P. S. (J)494
Reb Józef Białostocki - P. S. (J)494
Abraham Chaim Michelson - P. S. (J)495
Abraham Morgensztern - Fabian Greenberg-Green (J)495
Reb Jehuda Lejb Szarański - Hillel Zeidman (z książki “Eileh Ezkera”) (H)497
Rabbi Meir Szarański - z artykułów w prasie (H)500
Reb Izaak Menachem Bornsztejn - Dawid Eisenberg i Elimelech Ha-Kohen Schwartz (H)502
Błogosławionej pamięci Rabbi Mosze Goldberg - A. Bornstein (H)504
Chaja Bornsztejn – Goldberg - I. Lavie (H ?)505
Błogosławionej pamięci Aaron Cincinatus - Szmul Shachar (H ?)506
Mój brat Aaron- Tala Cincinatus (J)506
Reb Joszka Lewin - I. Sz. (J)508
Machla Wrońska (Zapatrzona w niebo) - Wowe (J)509
Chawa-Ita - Izaak Szarański (J)510
Izrael Wejnik - z „Leksykonu Nowej Literatury Żydowskiej” i z „Lerer Yizkor Book” (J)511
Pinchas Bizberg - z „Leksykonu Nowej Literatury Żydowskiej” i innych źródeł (J)512
Pinchas Bizberg – pisarz i człowiek - Jakub Pilowski (J)513
Pieniądze nie są najważniejsze - Pinchas Bizberg (J)515
Lazo Waszasz-Szaransky - Ch. L. Fuchs (J)517
Szia Zaklikowski - I. A. (J?)518
Jakub Aaron, nosiwoda - (J)519
Błogosławionej pamięci Joaw Kac - (H ?)522
Błogosławionej pamięci Menachem Zakon - (H ?)524
Leon Rubenstein - Mordechai Shtrigler and Dr. Sh. Margoshes (J)528
Rabbi Jechiel Zeltzer - F. Zew (H)529
Pinchas A. Sirkes - z „Leksykonu Nowej Literatury Żydowskiej” i innych źródeł (J)530
Jehuda Elberg - z „Leksykonu Nowej Literatury Żydowskiej” i innych źródeł (J)530


D. Holokaust

Lament nad moim narodem...! Błogosławionej pamięci - Joaw Katz (H)535
Jednego dnia - W.F. (J)536
Żydzi zgierscy pod niemiecką okupacją i terrorem - Danuta Dombrowski i Abraham Wein (J)537
Synagoga płonie! - Chaim-Zalman Rus (J)551
Żydzi zgierscy w getcie warszawskim - Mary Fisher-Fishman (J)553
To także trzeba zapisać... - W. Ben Shimon (J)555
Droga męczeństwa zgierskiego Żyda Błogosławionej pamięci - Adaś Rozensztrauch (J)560
Od Skierniewic do Monte Cassino - Mosze Jakub Grand (J)577
Kilka słów o błogosławionej pamięci Jakubie Grandzie, autorze „Ze Skierniewic do Monte Cassino” - W. Fiszer (J)584
Herszel – jedna z pierwszych ofiar hitlerowskiego mordu - Abu Arie (J)585
Krople cierpienia w morzu zagłady - Hela Goldberg-Finkelstein (H)586
Zagłada Zgierza - Rabbi Szymon Huberband (H)588
Zgierscy Niemcy pokazują swoje prawdziwe oblicze - Jaakow (J)591
Jak wyskoczyłem z wagonu śmierci jadącego do Treblinki - Mordechaj Grand (J)593
Dziecko... Moje dziecko... - W. Ben Shimon (J)600
Cudem ocalałe – moje dziecko - Tamar (Tala) Cincinatus (J)601
Moich dwóch zgierskich przyjaciół w warszawskim getcie - Hirsz Wasser (J)603
Nasza rodzina i inni ocaleni Żydzi - Szalom Cwi Lasker (J)605
W Niemczech, Rosji i w Polsce powojennej - Dow Grand (J)609
Zgierzanie spotkani w Rosji - Izaak Gotthelf (J)616
Smutne wspomnienia - Esther Gotthelf (J)617
W moim nieistniejącym domu - Fabian Greenberg (J)618
Mojemu miastu - I. A. Malchieli (H)631

E. Wieczne światło

Pamięci dusz naszych sąsiadów i tych, których pamiętamy641

F. Zgierzanie, którzy przeżyli Zagładę

Nasi ziomkowie po holokauście - W. Fiszer (J)769
Żydzi w Kraju Izraela - Zew Fiszer (H)787
Errata (H & J)798

Lista fotografii 

Table of ContentsPolish Pages »


This material is made available by JewishGen, Inc. and the Yizkor Book Project for the purpose of
fulfilling our mission of disseminating information about the Holocaust and destroyed Jewish communities.
This material may not be copied, sold or bartered without JewishGen, Inc.'s permission. Rights may be reserved by the copyright holder.


JewishGen, Inc. makes no representations regarding the accuracy of the translation. The reader may wish to refer to the original material for verification.
JewishGen is not responsible for inaccuracies or omissions in the original work and cannot rewrite or edit the text to correct inaccuracies and/or omissions.
Our mission is to produce a translation of the original work and we cannot verify the accuracy of statements or alter facts cited.

  Zgierz, Poland     Yizkor Book Project     JewishGen Home Page


Yizkor Book Director, Lance Ackerfeld
This web page created by Osnat Ramaty

Copyright © 1999-2024 by JewishGen, Inc.
Updated 30 Mar 2007 by MGH