[Str. 320]

Moja tragiczna noc w Żelechowie

Hanke Oszlak, Australia

Z jidysz na czeski przełożył Michael Dunayevsky
Z czeskiego przełożył Andrzej Ciesla

Byłam wyzwolona 17 maja 1945 roku przez Armię Czerwoną w małym miasteczku Boliwoda w Czechosłowacji.

Razem ze mną była nieodłączna przyjaciółka, z którą razem przeżyłyśmy wszystkie obozy i teraz też razem chciałyśmy użyć upragnionej wolności. Po miesięcznym pobycie na wsi w Czechosłowacji, przyjechałyśmy do Polski, aby sprawdzić, czy kto z naszych rodzin ocalał. Najpierw pojechałyśmy do Łodzi, a potem do Warszawy. Ku naszej wielkiej rozpaczy nie zastałyśmy przy życiu nikogo z naszych bliskich. Postanowiłyśmy pojechać do Żelechowa, gdzie przed wojną mieszkała nasza rodzina. Moja matka była żelechowianką.

Słyszałam wiele o tym słynnym miasteczku i pomyślałam, że może ktoś z moich kuzynów przeżył wojnę. Moja przyjaciółka, chociaż w Żelechowie nie miała żadnej rodziny, pojechała ze mną.

Pewnego dnia, nie pamiętam już daty, dojechałyśmy o zmierzchu do Żelechowa. Udałyśmy się do znajomego Polaka Włodarczyka, który przed wojną był skarbnikiem gminy żelechowskiej a także komendantem straży. Początkowo mnie nie poznał, ale gdy powiedziałam kim jestem, przypomniał sobie moją rodzinę. Zaczęłam wypytywać się o moich najbliższych.

W odpowiedzi usłyszałam, że nikt z nich nie przeżył.

Po krótkiej rozmowie uprzejemy Polak zaprowadził nas do polskiej rodziny Gugałów, gdzie mieszkało dwóch Żydów.

Ponieważ nie miałyśmy czego w Żelechowie szukać, zdecydowałyśmy się przenocować i rano powrócić do Warszawy. Niestety los chciał inaczej. Gdy przygotowywałyśmy posłanie , przyszły jeszcze dwie Żydówki. Było nas więc sześcioro Żydów:cztery kobiety i dwóch mężczyzn.

Gdy zmęczeni usnęliśmy, obudził nas hałas. Przestraszeni wyskoczyliśmy z łóżek. Zdążyłam tylko założyć pantofle i zarzucić palto na nocną koszulę. Na pół nadzy zostaliśmy wypędzeni na ulicę. Nie pamiętam, ilu było napastników, ale widziałam z każdej strony wymierzone w nas lufy karabinów i pistoletów.

Nam, czterem kobietom, rozkazano usiąść na ławce przed domem. Wyprowadzono dwóch nagich mężczyzn i strzelano do nich. Jakieś trzy metry od nas, upadł dwudziestoletni Szlojme Hefner, żelechowiak, który przeżył wojnę w Związku Radzieckim, a po wojnie wrócił do swojego rodzinnego maisteczka i zginął z rąk bandytów. Drugiemu Żydowi udało się uciec. Chociaż bandyci za nim strzelali, na szczęście go nie trafili.

Widząc co się dzieje, zaczęłyśmy prosić morderców o litość. Nie prosić, ale błagać o życie. Jedna z nas, kobieta w ciąży, upadła na kolana i zaczęła całować buty bandytów. Odpowiedzią było parę strzałów i kobieta upadła martwa obok nas. Strzelili również do drugiej kobiety, Peoli Fajngezucht. Trzecią byłam ja, a czwartą moja przyjaciółka. Nagle przyjaciółka zerwała się, uciekła do mieszkania i schowała się pod łóżko. Instynktownie pobiegłam za nią. Gdy uciekałam zostałam postrzelona w łydkę lewej nogi, ale kulka mnie tylko drasnęła. Kiedy wbiegłam do mieszkania przyjaciółka już leżała pod łóżkiem. Krzyknęłam:”Saba, gdzie jesteś? Posuń się, schowam się obok ciebie. Jestem ranna”Ona odpowiedziała:”Nie ma tutaj miejsca, bo stoi walizka. Schowaj się gdzie indziej”

Wbiegłam do drugiego pokoju, schowałam się pod stojącą w rogu maszynę do szycia i przykryłam się gałganami.

Mordercy weszli do pokoju i krzyknęli do Polaków:”Gdzie się schowały te dwie Żydówki?”. Nikt się nie odezwał. Wtedy zaświecili latarką pod łóżko i znaleźli moją biedną przyjaciółkę. Próbowali ją wyciągnąć. Błagała o życie słowami, których nigdy nie zapomnę:”Panowie nie zabijajcie mnie. Przeżyłam tą okropną wojnę. Wszystkich i wszystko straciłam. Darujcie mi życie!Ja chcę żyć!”

Rozległ się jeden strzał i moja przyjaciółka ucichła na zawsze. Nazywała się Saba Edelman i pochodziła z Warszawy.

Następnie bandyci zaczęli szukać mnie. Weszli do pokoju, w którym się schowałam. Przejrzeli wszystkie kąty, zaglądali pod łóżko, do szafy, ale nie zajrzeli pod kupę gałganów, pod którą leżałam.

Tak skończyła noc, którą spędziłam w wyzwolonym Żelechowie. Z sześciu Żydów zostało przy życiu troje:lekko ranna kobieta, która udawała zabitą , mężczyzna który uciekł pierwszy i ja.

Moja droga przyjaciółka, z którą przeszłam całe hitlerowskie piekło, została zamordowana na progu „nowego życia”. Wszystkich zamordowanych tamtej nocy pochowano w Żelechowie, w mieście w którym moja przyjaciółka nigdy nie była i o którym nigdy przedtem nie słyszała.

Table of Contents

  Zelechow, Poland     Yizkor Book Project     JewishGen Home Page

Copyright © 1999-2025 by JewishGen, Inc.
Updated 18 Oct 2009 by LA