[Strona 286]

Vishnivsky Khaim Zalman Jego żona: Soreh Ich syn: Meir Hersh Ich córka: Dvoyre

Chaim Zalman Wiśniewski/Wiszniewski (Khaim Zalman Vishnivsky) z żoną i dziećmi. Był krawcem i sprzedawał wyroby na targowiskach. Był pogodnym, wesołym człowiekiem, który zawsze lubił komuś powiedzieć dobre słowo albo opowiedzieć dowcip. Pięknie śpiewał i zarządzał Stowarzyszeniem Psalmicznym. Wspierał lewicowy ruch syjonistyczny. Ludzie lubili przebywać u niego w domu i słuchać jego śpiewu. Prowadził wspaniały żydowski dom.

Danielsky Khava Jej syn: Danielsky Mordkhai Jego żona: Miriam Ich córki: Gutcha, Itke

Mordechaj Danielski, jego żona Miriam i jego matka Chawa (Khava). Zajmował się handlem obwoźnym po wsiach, a jego żona Miriam pomagała utrzymać rodzinę, szyjąc bieliznę. Jego matka Chawa (Khava) sprzedawała owoce przez cały rok i również pomagała synowi zarobić na życie. Jego brat Izrael (Yisroel) i siostra jego żony, Basze (Bashe). mieszkają w Brazylii. Byli to ludzie religijni, tworzący jedną z najlepszych rodzin w mieście. On modlił się w synagodze i znał się na polityce. Zawsze przekazywał ludziom wiadomości, bo czytał gazety i wiedział, co się działo w kraju i na świecie. Zapewnił dzieciom tradycyjne, religijne wykształcenie.

[Strona 287]

Iglinsky Khaim Alter Jego żona: Rekhl Dzieci: dwoje

Chaim Alter (Khaim Alter) był zięciem Chaima Józefa Zielińskiego (Khaim Yosef Zielinsky). Miał duże stoisko z pasmanterią i galanterią na rynku. Można było u niego kupić książki, zabawki, przybory do szycia i inne artykuły – każda rzecz miałą cenę 35 groszy. Był oczytany i bardzo inteligentny. Udzialał sie w ruchu robotniczym. Jego brat Izrael (Yisroel) mieszka w Hajfie (Haifa) ze swoją rodziną.

Iglinsky Avrom Jego żona: Hadassah Czworo dzieci

Abram Igliński (Avrom Iglinsky) był synem Chai (Khaya). Mieszkał w Sompolnie (Sompolna) (15 mil na północny wschód od Konina). Zajmował się zaopatrywaniem żydowskich kupców w towary, które przywoził z Koła (Kolo). Miał konia, wóz i był w drodze przez cały tydzień, wypełniając zamówienia kupieckie i obracając dużymi sumami pieniędzy. Był uczciwym człowiekiem i sumiennie wykonywał swoją pracę. Był to człowiek religijny: w sobotę, swój jedyny wolny dzień, był jednym z pierwszych, którzy przybywali do synagogi na modlitwy. Zapewnił swoim dzieciom dobre, żydowskie wykształcenie, a jego żona Hadassah była uosobieniem cnót. Chodziła do kupców, by przyjmować zamówienia i pieniądze, które przekazywała mężowi, a wszystko to robiła z ogromną dokładnością. Ich dom był ciepły, spokojny i uczciwy.

[Strona 288]

Vengrovsky Yehuda Jego żona: Zelda Ich synowie: Rafael, Yitzkhak Ich córka: Malka

Zelda Węgrowska (Zelda Vengrovsky), z domu Iglińska (Inglinsky), z mężem Jehudą (Yehuda)

Rivnitsky Shimon Jego żona: Hinda

Ta rodzina była znana jako Wujek Szymonje (Shimonye) i Ciocia Hinije (Hiniye). Ich dzieci miały już swoje dzieci i dziadkowie kupowali prezenty dla swoich wnucząt. W latach późniejszych pomagały im dzieci. Prowadzili dom religijny, a żyli spokojnie i skromnie.

[Strona 289]

Frankenshteyn Leyb Jego żona: Brayne Ich syn: Mordkhai Ich córka: Frayda

Lejbje Frankensztajn (Leybye Frankenshteyn) i jego żona Bronchia (Bronkhia) mieszkali w połowie budynku, który był siedzibą Stowarzyszenia Psalmicznego, wraz ze swoimi dorosłymi dziećmi: synem i córką. On był wiejskim handlarzem obwoźnym, a jego małżonka sprzedawała mleko, sery i kefir. Była aktywna w Kobiecym Stowarzyszeniu Pogrzebowym. Byli to prości ludzie i byli bardzo gościnni. Wieczorami młodzież zbierała sie w ich domu na dyskusje, a do picia podawano mleko i kefir.

Pani Tauba Yakhimovitch Wdowa po Rebie Meirze Lejbie (Reb Meir Leyb) Jej syn: Shmuel Hersh. Jego żona: Soreh Ich syn: Meir Leyb; córka: Khana Jej syn: Itzik i jego żona Ich córka: Mikhl; ich syn: Shloymeh Jej syn: Mordkhai; jego żona: Frida Bella

Tauba Jachimowicz (Tauba Yakhimovitch) była religijną kobietą. Podczas okupacji nazistowskiej pomagała cierpiącym nawet gdy Dom Modlitwy już nie istniał. Synagoga była spalona, a Dom Nauki był przejęty przez nazistów i przemieniony w zakład krawiecki. Wtedy właśnie pobożna, dobra Tauba Jachimowicz (Tauba Yakhimovitch) zaryzykowała życiem i oddała swój mały dom Żydom, aby mogli zbierać się i modlić. Żyła w biedzie, ale dzieliła się z innymi tym co miała. Jej córka Mania Himel mieszka w Izraelu.

[Strona 290]

Fisher Moishe Jego żona i dwie córki

Rodzina Fiszerów (Fisher) przybyła do Przedcza (Pshaytch w języku jidysz) w latach trzydziestych XX wieku. Mieszkali w domu Trawińskiego (Travinsky) na ulicy Ziabe (Żabiej?), która prowadziła do rzeki Yedzhe (Jedze?). Mojsze Fiszer (Moishe Fisher) był człowiekiem religijnym i zajmował się garbarstwem, a także wyrobami ze skóry. Jego żona i syn Jakub Ber (Yakov Ber), który teraz mieszka w Ameryce, pomagali mu w pracy. Żyli cicho i dostatnio. Jego dwie córki były dobrze wykształcone.

Pshedetsky Tzeria Jej córka: Soreh Piezhak

Na końcu ulicy Synagogi, na strychu domu chrześcijanina Nowakowskiego (Novovkovsky), mieszkały dwie siostry: niewidoma Ceria (Tzeria) i jej owdowiała siostra, zarabiajżca na życie sprzedażą ryb. Ich brat z rodziną mieszkał we Włocławku (Vlotslavek w jidzysz). Syn wdowy był krawcem. Był to życzliwy, inteligentny młody człowiek, który wyjechał z Rosji w latach dwudziestych XX wieku. Te dwie siostry żyły cicho i skromnie; nie były dobrze znane w mieście. 

Zumer Khaim Jego żona: Guta Ich synowie: Nakhman, Avrom

Chaim Zumer (Khaim Zumer) był swojego czasu bogatym człowiekiem, kupcem zbożowym. Drzwi jego pięknego domu były zawsze otwarte dla biednych. Rozdawał jałmużnę i odzież. Miał dobre serce. Niestety później zbiedniał. Nie mając nic do roboty, siedział całymi dniami z innymi żebrakami w Domu Nauki, który znajdował się po sąsiedzku. Tam opowiadał różne historie, myślał i uśmiechał się. Miał żonę i dwóch zdolnych synów.

[Strona 291]

Dr Diament Avrom

Dr Abram Diament (Dr Avrom Diament ) mieszkał w domu Chaima Zumera (Khaim Zumer). Był miłym i łagodnym człowiekiem. Nie pochodził z Przedcza (Pshaytch w jidysz), ale był jednym z nas, tak jakby tu się urodził. Był niezwykle oddany tutejszej żydowskiej społeczności i całą swoją energię poświęcał na pomoc ludziom i leczenie. Wprowadzał młodzież w świat kultury i wspierał lewicowy ruch robotniczy. Często dawał wykłady z dziedziny medycyny i kultury w Bibliotece Publicznej. Wiele osób chodziło na jego wykłady.

Dr Abram Diament (Dr Diament Avrom)

[Strona 292]

Skavransky Frimet – wdowa Jej syn: Yisroel Leyb Jego córki: Esther Gitl, Ita, Masha

Wracamy na ulicę Warszawską (Warshavsky) czy też, jak mówili Żydzi, ulicę Domu Nauki. Na prawym rogu, idąc w stronę rzeki, mieszkała wdowa Frimet z czworgiem dzieci: jednym synem i trzema córkami. Była ona wdową chasyda i wielkiego uczonego w Piśmie Reba Abrama Hersza Skowrońskiego (Reb Avrom Hersh Skavransky), błogosławionej pamięci. On był nauczycielem w jesziwie Rabbiego Zemelmana (Rabbi Zemelmam) i umarł w młodym wieku. Pewnego dnia między modlitwą popołudniową i wieczorną upadł. Zanieśli go do domu, ale był już martwy. Wtedy jego wdowa otworzyła sklep spożywczy, ale ledwie zarabiała na utrzymanie. Miała bardzo zdolnego syna, Izraela Lejba (Yisroel Leyb). Córka wdowy, Estera Gitl (Esther Gitl), była krawcową i pomagała rodzinie. Był to bardzo religijny dom, którego mieszkańcy mieli trudne życie.

Zielinsky Zalman Jego żona: Pola Ich synowie: Avrom, Dovid, Yosef, Ruven

Zalman Zieliński (Zalman Zielinsky), jego żona Pola i ich czterej synowie. Byli jedną z najciężej pracujących rodzin w mieście. Jakiej pracy by się ojciec rodziny nie podjął, zawsze kończyło się to fiaskiem. Trudził się do późna w nocy i żył nie ponad stan. Był krawcem, starał się zarabiać po wsiach, wydzierżawiał sady. W ostatnich latach przed wojną pracował jako tragarz dla handlarza zbożem Jehoszuy Żychlińskiego (Yehoshua Zikhlinsky). Często można było go widzieć, siedzącego na stopniach domu Lejzera Żychlińskiego (Leyzer Zikhlinsky), kiedy czekał na pracę razem z tragarzami chrześcijanami. Taka scena była charakterystyczna dla małego żydowskiego miasteczka w Polsce.
Z jego wspaniałej rodziny nikt nie przeżył.

[Strona 293]

Zikhlinsky Yosef Jego żona: Shayna Ich synowie: Yakov, Yehuda, Khaim

Józef Żychliński (Yosef Zikhlinsky) prowadził sklep z kapeluszami i miał pomocnika. Sprzedawał swoje wyroby na rynku. Był człowiekiem religijnym o dużej wiedzy. Często można go było widzieć siedzącego na wysokich schodach jego domu, czytającego gazetę. Jego dom był przyjemny i gościnny. Dzieci były wykształcone w żydowskim, narodowym duchu. Jego żona Szajna (Shayna) była córką Jeszaje Żychlińskiego (Yeshaye Zikhlinsky) i inteligentną, oczytaną kobietą. Miała złote serce i pracowała jako wolontariuszka w instytucjach żydowskich. Ich dom stał otworem dla ludzi biednych. Ich córka Golda, dziś o nazwisku Grabińska (Grabinsky), mieszka w Izraelu.

Khodetsky Leyb Jego żona: Soreh Ratza Syn: Mordkhai Córka: Esther

Lejb Chodecki (Leyb Khodetsky) mieszkał w tym samym domu. Trudnił się handlem obwoźnym po wsiach. Miał dużą wiedzę. Był w zarządzie Biblioteki Publicznej i był członkiem klubu teatralnego. W latach dwudziestych XX wieku, kiedy założono ruch Pionierów, współorganizował obóz treningowy dla pionierów w ogrodzie Chaima Zumera (Khaim Zumer). Był jednym z inicjatorów uprawy ziemi i sadzenia roślin. Kiedy przebywał w obozie nazistowskim w Inowrocławiu (Inavratslov w jidysz), ciężko pracował przy pociągach i zmarł zgnieciony przez dwa pociągi. Jego żona Sara Raca (Soreh Ratza) udzielała się w bibliotece. Była zamordowana z dwojgiem dzieci w Chełmnie (Chelmno).

[Strona 294]

Prakhovsky Avrom Elye Jego żona: Dvoyre Ich córki: Gutcha, Motil

Abram Elje Prochowski (Avrom Elye Prokhovsky) posiadał sklep krawiecki i dawał zatrudnienie kilku osobom. Sprzedawał uszyte wyroby na rynku. Odnosił sukcesy, ale, niestety, jego rodzina borykała się też z trudnościami. Jego żona Dwojra (Dvoyre) umarła nagle na atak serca, a wkrótce po niej zmarła jego najmłodsza córka Motil. Był zaangażowany w sprawy wspólnoty. Był też członkiem rady synagogi. Jeśli potrzebowało się pozwolenia na zabicie kurczaka u pobliskiego rzeźnika, trzeba było takie pozwolenie kupić u niego. Przez krótki czas był też zarządzającym synagogi.

Chanskovsky Avrom Jego żona: Rokhl Ich synowie: Binyomin, Shloyme, Moishe Ich córki: Tobchiya, Khaya

Rodzina Cząstkowskich (Chanstkovsky). Ojciec rodziny, Abram (Avrom), zmarł w 1932 roku.

Została wdowa po nim, trzech synów i dwie córki. Każde z dzieci zajmowało się inną działalnością według swoich zainteresowań. Beniamin (Binyomin) i Szlojme (Shloyme) byli aktywni w Związku Igły. Mojsze (Moishe) był członkiem ruchu Młodych Mizrachi, działał w Żydowskim Funduszu Narodowym i przygotowywał się do wyjazdu do Ziemi Izraela. Wziął udział w obozie treningowym dla pionierów, ale nie udało mu się zrealizować swojego marzenia o wyjeździe. Córka Chaja (Khaya) udzielała się w organizacji Betar. Cała rodzina odznaczała się inteligencją i dużą wiedzą.

[Strona 295]

Rodzina Levin Ojciec: Sholem Matka: Yokheved Syn: Gavriel Wolf Córka: Shayna Feyge Syn: Moishe Yekhiel Córka: Esther Ich zięć: Yekhiel Meir Hayman Jego żona: Frayda Liba z domu Levin Ich córka: Hinda Shayna

Jeśli spojrzeć na tę rodzinę w małym żydowsko-polskim miasteczku, mogłoby się wydawać, że żyli bez żadnych trosk. Cała rodzina miała pracę. Ojciec był ważnym Żydem w mieście, wykształconym, dawał lekcje czytania i pisania w jidysz, po polsku, niemiecku i rosyjsku. Uczył ludzi, jak pisać listy i adresować koperty do wysyłki w kraju i za granicę, jeśli tego nie umieli robić. Młodych chłopców uczył głębokiej mądrości żydowskiej. Pracował jako szklarz, a żona mu w tym pomagała. Ich najstarsza córka była krawcową. Miała dużo pracy. Najstarszy syn sprzedawał pasmanterię i galanterię na rynku. Młodszy syn był krawcem. Druga i trzecia córka pracowały z najstarszą siostrą jako krawcowe. Najmłodszy syn pracował z rodzicami jako szklarz. Wszyscy byli zajęci, ale było mało dochodu, bo robocizna była tania w porównaniu z kosztami życia, a praca nie była stała. Ojciec rodziny znał jidysz i klasyczną literaturę innych kultur. Uwielbiał geografię. Miał dużą wiedzę, ale wiele nie zarabiał. Zmarł przy końcu 1931 roku. Najstarsza zamężna córka mieszkała w Kole (Kolo). Wszyscy trzej synowie i najmłodsza córka działali w lewicowym, nielegalnym ruchu robotniczym. Z całej rodziny przeżył tylko najmłodszy syn Jicchak (Yitzkhak), który mieszka w Izraelu.

[Strona 296]

Perlmuter Yehuda Jego żona: Khaya Ich córki: Gutcha, Trayna Jego brat: Eliyahu

Rodzina Jehudy Perlmutera (Yehuda Perlmuter)

[Strona 297]

Ash Leybush Yosef Jego żona: Bina

Lejbusz Józef Asz (Leybush Yosef Ash) z żoną posiadali sklep, gdzie sprzedawali wyroby szklane i gospodarstwa domowego. On był zagorzałym syjonistą i aktywistą. Działał w ruchu Mizrachi i w biało-niebieskim Żydowskim Funduszu Narodowym. Zawsze był elegancko ubrany i wyglądał estetycznie. Pomagał ruchom młodzieżowym Młodzi Mizrachi i Straż Religijna jako lider i doradca. Jego żona Bina pomagała mu w tej działalności.

Frank Mirl

Mirl Frank była panną w wieku dwudziestu kilku lat. Prowadziłą szkołę, do której chodziła większość dzieci z naszego miasta. Była dobrą nauczycielką. Zmarła w latach dwudziestych XX wieku, a wówczas dwie rodziny jej krewnych wprowadziły się do jej domu: rodzina Asz i rodzina Cząstkowskich (Chanstovskys.).

Pshedetsky Miriam Leah

Miriam Lea Przedecka (Miriam Leah Pshedetzky) była panną, która sprzedawała pasmanterię i galanterię po wsiach, a także przynosiła produkty wiejskie na sprzedaż w mieście. Była cichą, religijna, biedną kobietą.

[Strona 298]

Bilavsky Mendl Wolf Jego żona: Hene Soreh Ich córki: Brayna, Baltzia Ich syn: Leybl

Hene Soreh Bielawska (Hene Soreh Bilavsky) i Bluma Raca Bielawska (Bluma Ratza Bilavsky)		Bracia Bielawscy (Bilavsky) Lipman i Mendl Wolf Bielawscy (Bilavsky)

Ich syn Mojsze (Moishe) i jego żona Liba wyjechali do Ziemi Izraela w 1933 roku. Ich syn Józef Chaim (Yosef Khaim) uratował się z hitlerowskiego piekła i osiedlił się w Ziemi Izraela w 1949 roku.

[Strona 299]

Bilavsky Pinkhas Aron Jego żona: Tzipora Jego córka: Frayda Rokhl Jego synowie: Ber, Moishe Hersh

Pinchas Aron Bielawski (Pinkhas Aron Bilavsky) był piekarzem i mieszkał na ulicy Niemieckiej za Ratuszem. W 1928 roku cała rodzina przeniosła się do Sompolna i otworzyli dużą piekarnię. Była to wspaniała i gościnna rodzina, jedna z najbardziej szanowanych w mieście. Pinchas Aron udzielał się w instytucjach wspólnoty, a szczególnie zajmowała go edukacja. Jego żona Cypora (Tzipora) pochodziła z Brdowa (Bordovi) i była piękną, inteligentną kobietą. Ich dzieci otrzymały tradycyjne, narodowe wykształcenie. Pinchas Aron Bielawski (Pinkhas Aron Bilavsky), jego żona Cypora (Tzipora), ich najstarsza córka Frajda Rachela (Frayda Rokhl), która wyszła za mąż tuż przed wojną, ich dwaj synowie Ber i Mojsze Hersz (Moishe Hersh) – wszyscy oni byli zamordowani przez nazistów.

Ich najstarszy syn Abram Symcha (Avrom Simkha) przeżył straszne lata wojny w obozach niemieckich i przyjechał do Ziemi Izraela przy końcu 1949 roku.

Mendl Wolf Bielawski (Mendl Wolf Bilavsky) Jego syn: Lejbl (Leybl) Jego córka: Baltzia Pinchas Aron Bielawski (Pinkhas Aron Bilavsky) Jego syn: Muniek

[Strona 300]

Bilavsky Lipman Jego córka: Soreh Yudis i jej rodzina

Reb Lipman Bielawski (Reb Lipman Bilavsky) był jednym z obywateli najdłużej mieszkających w naszym mieście. Był krawcem i religijnym Żydem. W latach trzydziestych XX wieku przeprowadził się do Sompolna, gdzie jego córka Chana Białogłowska (Khana Bialaglovsky) mieszkała ze swoją rodziną. Reb Lipman miał dwóch synów i trzy zamężne córki oraz wnuczęta. Dwoje jego wnucząt przeżyło i mieszkają w Ameryce.

Danielsky Mania – wdowa Jej synowie: Levi, Itche

Wdowa Mania Danielska (Mania Danielsky) prowadziła duży zakład szewski. Była to bogata, dobra rodzina; drzwi ich domu były otwarte dla ludzi w potrzebie. Wdowa dawała jałmużnę i pożyczki bezodsetkowe każdego dnia. Jej córka i syn byli dobrze zorientowani w wielu dziedzinach. Wszyscy byli syjonistami. Trzej synowie – Mojsze Hersz (Moishe Hersh), Mordechaj Wolf (Mordkhai Wolf) i Zalman – mieszkają w Ameryce.

Tapinsky Peysakh Jego żona: Soreh Ich córka: Khaya

Pejsach Tapiński (Peysakh Tapinsky) i jego żona Sara (Soreh), która była córką Mani Danielskiej (Mania Danielsky) i siostrą Mojsze Hersza (Moishe Hersh), Zalmana i Mordechaja Wolfa (Mordkhai Wolf), mieszkających w Ameryce. Ojciec rodziny był kupcem w branży skór i wyrobów skórzanych. Miał dobre, żydowskie serce. Pomagał biednym i potrzebującym. Drzwi jego domu były otwarte dla wszystkich cierpiących. Jego żona Sara (Soreh) też była znana z dobrego serca. Ich córka Chaja (Khaya) otrzymała tradycyjne wykształcenie.

[Strona 301]

Rivinsky – wdowiec z rodziną

Nochem Rywiński (Nokhem Rivinsky) był elegancko ubranym mężczyzną z małą czarną brodą.
Modlił się regularnie w Domu Nauki. W czasie między modlitwą popołudniową i wieczorną lubił dyskutować o bieżących wydarzeniach z innymi. Był mądrym człowiekiem, dobrze zorientowanym w różnych dziedzinach, ale też bardzo religijnym. Czasem lubił się modlić przy pulpicie kantora.

Danielsky Yakov Jego żona: Brayna z rodziną

Jakub Danielski (Yakov Danielsky) był szewcem. Był synem Michała Danielskiego (Mikhal Danielsky) i zięciem Nochema Rywińskiego (Nokhem Rivinsky). Miał swój warsztat i sprzedawał swoje wyroby na rynku. Był religijnym Żydem i modlił się w synagodze. Rozdawał jałmużnę i wspierał instytucje charytatywne. Jako człowiek był cichy i uprzejmy. Jego żona Brajna (Brayna) również była miłą osobą i miała dobre, żydowskie serce.

Danielsky Levi Levi

Lewi Danielski (Levi Danielsky) był synem Michała Danielskiego (Mikhal Danielsky). Razem z bratem Jakubem (Yakov) prowadził ich własny warsztat szewski. Tak jak brat był religijnym człowiekiem o dużej wiedzy. Również modlił się w synagodze, rozdawał jałmużnę i przyjmował gości. Wspierał ruch robotniczy i jego działalność.

[Strona 302]

Zikhlinsky Shimshon Jego żona: … Dwoje dzieci

Szymszon Żychliński (Shimshon Zikhlinsky) szył buty. Był zaangażowanym syjonistą i wspierał ruch Mizrachi. Był jednym z założycieli Biblioteki Publicznej. Z żoną i dwójką dzieci, któych imion niestety nie pamiętamy, był zamordowany w Chełmnie (Chelmno).

Kladovsky Kayla – wdowa Jej syn: Avrom Jego żona i dzieci

Kajla Kłodawska/Kładowska (Kayla Kladovsky) sprzedawała używane ubrania, a także pomagała synowi w jego biznesie garbarskim i skórniczym. Była działaczką społeczną. Znała każde domostwo w mieście i wiedziała, kto czego potrzebował. Mimo swych ograniczonych zasobów pomagała innym na tyle, na ile mogła. Jej syn był spokojnym, miłym człowiekiem.

Kladovsky Hersh Leyb Jego żona: Leah Jego dzieci: …

Hersz Lejb (Hersh Leyb), drugi syn Kajli (Kayla), mieszkał w tym samym domu. Był kapelusznikiem. Z natury był pogodnym człowiekiem. Był tradycyjnym Żydem i zięciem Lejba Kłodawskiego/Kładowskiego (Leyb Kladovsky). Należał do Biblioteki Publicznej i klubu teatralnego, działającego przy bibliotece. W jego domu zawsze panowała radosna atmosfera. Często śpiewano u nich piosenki ludowe w jidysz.

[Strona 303]

Zielinsky Eliyahu Jego żona: Rekhil Jego syn: Shmuel Jego córka: Frayda

Eliasz Zieliński (Eliyahu Zielinsky) był krawcem, który sprzedawał swe wyroby na rynku. Był religijnym Żydem, modlącym się w Stowarzyszeniu Psalmicznym, którego siedzibę pomagał odbudować. Działał społecznie i przez jakiś czas był członkiem rady wspólnoty żydowskiej. Jego dom był szanowany, a dzieci otrzymały dobre wykształcenie. To byli dobrzy, mądrzy ludzie, aktywni w Bibliotece Publicznej i klubie teatralnym. W latach dwudziestych XX wieku próbował osiedlić się w Brazylii, aby poprawić swoją sytuację finansową. Niestety, ten plan się nie powiódł, więc Eliasz Zieliński (Eliyahu Zielinsky) wrócił i odbudował swój dawny warsztat krawiecki.

Pardansky Hersh Jego żona: Esther Ich synowie: Arye Leyb, Yakov Ich córki: Mala, Dvoyre, Soreh

Hersz Pardański (Hersh Pardansky) był wykształconym, religijnym, oczytanym człowiekiem, o dużej wiedzy. Miał przyjemną, estetyczną powierzchowność. Kiedy istniała mała wspólnota chasydów Ger w mieście, chodził tam się modlić. W latach dwudziestych XX wieku miał duży sklep pasmanteryjno-galanteryjny, gdzie pracowała cała jego rodzina. Jego dom szanowano, a on udzielał się charytatywnie, rozdając jałmużnę. Jego żona Estera (Esther) również była znana z pomocy potrzebującym. Niestety, z powodu wysokich podatków, musiał zamknąć biznes i utrzymywać się z zarobków swoich dzieci. Zapewnił dzieciom dobrą edukację. Wszyscy byli mądrymi ludźmi o dużej wiedzy. Jego najmłodszy syn Jakub (Yakov) brał czynny udział w ruchu Straży Religijnej.

[Strona 304]

Zielinsky Ruven Jego żona: Tzipora Ich syn: Isar Ich córka: Khana

Ruwen Zieliński (Ruven Zielinsky) był synem Elje Zielińskiego (Elye Zielinsky), błogosławionej pamięci. Jego żona Cypora (Tzipora) była córką Isara Morgenszterna (Isar Morgnshtern), błogosławionej pamięci. Oboje pracowali. On był krawcemi i aktywnie brał udział w życiu kulturalnym miasta. Oboje byli członkami ruchu robotników. Parę lat przed wybuchem wojny przenieśli się do Łodzi.

Ruwen Zieliński (Ruven Zielinsky) i jego żona Cypora (Tzipora) z domu Morgensztern (Morgnshtern)

[Strona 305]

Rokhl Morgnshtern – wdowa Jej synowie: Shloime, Shaul, Arye, Ziskind Jej córki: Pola, Hinda Lutka

Szlojme Morgensztern (Shloime Morgnshtern)

[Strona 306]

Vishnivsky Simkha Jego żona: Tzeria Ich córki: Yetta, Malka, Kayla

Ceria Wiśniewska (Tzeria Vishnivsky), żona Symchy (Simkha)

[Strona 307]

Yosef Rozenberg Jego żona: Leah Danielsky Jego siostra: … Nokhem Danielsky Jego żona: … i jego rodzina

Dwie siostry Danielskie (Danielsky) mieszkały w jednym domu. Jedna z nich była mężatką. Jej mąż Józef Rozenberg (Yosef Rozenberg) miał zakład szewski. Wychowali Nochema Danielskiego (Nokhem Danielsky), syna Michała Danielskiego (Mikhal Danielsky). Nochem (Nokhem) został sierotą kiedy zmarła jego matka i te dwie siostry go wychowały. Kiedy się ożenił, przeprowadził się do Sompolna. Był inteligentnym i oczytanym człowiekiem. Udzielał się w lewicowym ruchu robotniczym. Z zawodu był krawcem. Był jednym z organizatorów lekcji czytania i pisania w jidysz w Związku Igły. Dawał również wykłady na temat historii ruchu robotników.

Perle Mordkhai Yehoshua Jego żona: Khana Ich synowie: Pinkhas, Meir

Mordechaj Jehoszua Perle (Mordkhai Yehoshua Perle) był wdowcem. Był wykształcony w jesziwie Rabbiego Zemelmana. Był wielkim uczonym w Piśmie i wspaniale objaśniał teksty oraz różne kwestie. Był zawsze nienagannie ubrany i czytał z uczniami fragmenty ksiąg świętych o najwyższym stopniu trudności. Jako nauczyciel odnosił się do uczniów tak jakby byli jego dziećmi. Wszyscy mieszkańcy miasta go szanowali. Było honorem być jego uczniem. Przed wojną przeniósł się do Kalisza (Kalisz) i uczył w jesziwie Reba Zalmana Jankielewicza (Reb Zalman Yankilevitch), błogosławionej pamięci. Rabbi Jankielewicz (Rabbi Yankilevitch) wyjechał do Ziemi Izraela i został członkiem Knessetu (parlamentu) pod nazwiskiem Ben-Yakov z ramienia partii Agudah Yisrael.

Dwaj synowie Reba Mordechaja Jechoszuy Perle (Reb Mordkhai Yehoshua Perle) uczyli się w jesziwie i bardzo zdolni.

[Strona 308]

Borenshteyn Tuvia Jego żona: Malka Ich synowie: Yakov, Zelig, Hersh, Yitzkhak Ich córka: Tauba

Tuwja Borensztajn (Tuvia Borenshteyn) sprzedawał rzeczy używane, materiały, żelazo, miedź, mosiądz i różne inne towary. Chodził po wsiach i wymieniał przedmioty używane na talerze, szklanki i zabawki albo na pieniądze. Pracował bardzo ciężko, aby utrzymać swoją dużą rodzinę. Był religijny, jak większość Żydów w mieście. Prowadził ciepły, dobry dom. Troje z jego dzieci – Jicchak (Yitzkhak), Jakub (Yakov) i córka Tauba – udzielali się społecznie w Związku Igły. Kiedy jego dzieci dorosły, pomagały rodzicom finansowo i wówczas sytuacja rodziny polepszyła się. Jeden syn Józef (Yosef) przeżył i mieszkał w Przedczu (Pshaytch w jidysz) do lat sześćdziesiątych XX wieku, po czym opuścił miasto.

Rusak Moishe Aron Jego żona: Rokhl Jego córki: Soreh Yudis, Esther, Royza Jego syn: Kasriel

Mojsze Aron Rusak (Moishe Aron Rusak) pełnił funkcję sekretarza gminy żydowskiej. Ubierał się elegancko i był zapalonym syjonistą. Działał w ruchu Mizrachi i umiał przemawiać. Był człowiekiem oczytanym i o dużej wiedzy. Te same cechy przekazał swoim dzieciom. Jego syn Wolf był członkiem i jednym z założycieli ruchu Młodych Mizrachi. Uczestniczył w treningowym obozie pionierskim i w roku 1934 przeprowadził się do Ziemi Izraela. Żegnano go na przyjęciu w holu remizy strażackiej. Ren Mojsze Aron (Reb Moishe Aron) również miał nadzieję, że honor osiedlenia się w Ziemi Izraela będzie i jego udziałem. Niestety, nie dożył tej chwili. Kiedy Wolf był już w Ziemi Izraela, zapisał się jako ochotnik do Brygady Żydowskiej i razem z Brytyjczykami walczył na froncie włoskim. Zginął w bitwie. Jego córka Cesia (Tzesha) mieszkała w Izraelu od 1935 roku, a jego syn Izrael (Yisroel), błogosławionej pamięci, przeżył wojnę w Rosji w bardzo trudnych warunkach. Później wyjechał do Izraela i tam zmarł.

[Strona 309]

Haltrikht Gershon Leyzer Jego żona: Luba Jego synowie: Itzik Mordkhai, Yerakhmiel Noyakh Jego córki: Yente Gitl, Soreh Nikha, Khana Kayla

Gerszon Lejzer Haltricht (Gershon Leyzer Haltrikht)

[Strona 310]

dla wielu rzemieślników. Gerszon Lejzer (Gershon Leyzer) był tradycyjnym Żydem, ale wspierał ruch robotniczy. Lubił czytać gazety, kiedy jego dzieci dorastały. Jego dom i życie wyglądały tak samo jak większości Żydów w mieście. Troje jego dzieci pracowało razem z nim, ale to nie znaczy, że rodzina nie miała kłopotów finansowych. Wielokrotnie musieli pytać się sami siebie, gdzie znaleźć pieniądze potrzebne do zrobienia zakupów na Szabat. Jego najstarsza córka Sara Nicha (Soreh Nikha) była aktywną członkinią Biblioteki im. Szolema Alejchema (Sholem Aleichem). Jente Gitl (Yente Gitl) i Jicchak Mordechaj (Yitzkhak Mordkhai) należeli do ruchu Szomer Hadati (Shomer Hadati). Niestety nikt z całej tej rodziny się nie uratował.

Raukh Yehuda Leyb Jego żona: Rayza Jego syn: Itzik

Jehuda Lejb Rauch (Yehuda Leyb Raukh) był sprzedawcą drobiu. I on, i jego żona, byli ludźmi inteligentnymi i religijnymi. Dał synowi tradycyjną edukację. Sam był synem Abrama Raucha (Avrom Raukh), błogosławionej pamięci. Był cichym człowiekiem, który nie angażował się w życie wspólnoty. Zarządzał dużym biznesem, wysyłając drób do Łodzi i innych miast. Posiadał własneog konia i wóz. W latach swej młodości był członkiem Biblioteki Publicznej.

Rodzina Kladovsky Jego żona i dwoje dzieci

Rodzina Kłodawskich/Kładowskich (Kladovsky) mieszkała w domu obok. On był krawcem i szył ubrania na miarę. Był zięciem Abrama Raucha (Avrom Raukh), ojca szanowanej rodziny. Nie brali udziału w życiu społeczności i dlatego nie pamiętamy, jak się nazywali.

[Strona 311]

Raukh Efraim Jego żona: Ruzha

Jego brat Efraim Rauch (Efraim Raukh) był jego partnerem w handlu drobiem. On również był tradycyjnym Żydem. Nie pamiętamy imion jego dzieci. Było siedmiu braci i dwie siostry. Sześciu braci i jedna siostra mieszkali w Przedczu (Pshaytch w jidysz). Jeden brat Jakub Rauch (Yakov Raukh) mieszkał w Kole (Kolo) i prowadził dużą hurtownię żywności. Niestety nikt z tej rodziny nie przeżył.

Marchak Khava – wdowa i jej rodzina

Chawa Marczak (Khava Marchak) była wdową z trojgiem dzieci. Jej mąż zmarł w latach dwudziestych XX wieku. Po jego śmierci wdowa otworzyła sklep z żywnością na rogu ulicy Kłodawskiej, który przejęła od swego teścia Mojsze Marczaka (Moishe Marchak). Jednak jako samotna matka z małymi dziećmi nie była w stanie prowadzić sklepu. Oddała go więc komuś innemu, a sama przeniosła się z dziećmi do Włocławka (Vlatzlovek w jidysz) w latach trzydziestych XX wieku. Była siostrą Reba Jehudy Perlmutra (Reb Yehuda Perlmuter), błogosławionej pamięci.

Shmul Khaym Jego żona: Khaya i jego rodzina

Chaim (Khaym), Szmul (Shmul), jego żona Chaja (Khaya) i ich dzieci mieszkali w tym samym domu, gdzie mieszkała Chawa Marczak (Khava Marchak). On był zięciem Reba Kalmana Rapaporta (Reb Kalman Rappaport). Przejął sklep po Chawie Marczak (Khava Marchak). Był nienagannie ubranym mężczyzną i należał do chasydów Ger. Pochodził z Łęczycy (Lintshits). Spędzał czas w Domu Nauki, studiując. On i jego żona dawali jałmużnę i byli gościnni.

[Strona 312]

Danielsky Gershon Jego żona: … Jego synowie: Tuvia, Itzik, Ezriel, Mordkhai Leyb Jego córka: Leah

Jedynym Żydem, który mieszkał na długiej ulicy Kłodawskiej, był Gerszon Danielski (Gershon Danielsky) z żoną i dziećmi. Był jedynym Żydem w mieście, pracującym na roli. Miał też sklep spożywczy i samochód osobowy, którym woził ludzi do Łodzi. Była to wspaniała, szanowana rodzina. Był człowiekiem religijnym. Wszyscy w rodzinie dużo pracowali; dobrze im się powodziło finansowo. Jego jeden syn i jedna córka mieszkali w Anglii.   

Danielsky Moishe Jego żona: … Jego córka: Taubche

Mojsze Danielski (Moishe Danielsky) był sprzedawcą drobiu. Był religijnym Żydem o przekonaniach narodowych i bardzo wspierał Żydowski Fundusz Narodowy. Był spokojnym człowiekiem, oczytanym i o dużej wiedzy. Jego dom był ciepły i podtrzymywał tradycje. Rodzice dali swej jedynej córce Taubche dobre, tradycyjne, żydowskie wykształcenie. Była ona członkinią organizacj Młodzi Mizrachi i inteligentną młodą kobietą.

Zikhlinsky Gutman – wdowiec

Gutman Żychliński (Gutman Zikhlinsky) był religijnym Żydem w podeszłym wieku. Był sąsiadem Jakuba Danielskiego (Yakov Danielsky) i ci dwaj mężczyźni byli bardzo podobni do siebie. Gutman również siedział w Domu Nauki i czytał Ein Yakov. Nie pracował, bo utrzymywał go jego syn Szymszon (Shimshon).

[Strona 313]

Zikhlinsky Ezra Jego żona: Bluma Ich synowie Aron Sender, Yosef Ich córki: Malka, Bayla

Dochodzimy teraz do ulicy, która prowadziła do wiosek Arkuszewo (Orkusheve) i Dziwie (Dzivie), a także do miasta Dąbrowice (Dombrovitz). Ezra Żychliński (Ezra Zikhlinsky) mieszkał przy tej ulicy z żoną Blumą (Bluma) i całą swoją dużą, piękną rodziną. Miał konia z wozem i zajmował się sprzedażą produktów wiejskich. Był to religijny, szanowany Żyd. Posiadał własny dom i kawałek ziemi, gdzie hodował warzywa i paszę. Cała rodzina była bardzo pracowita. Dwaj synowie byli krawcami, a jeden syn cieślą. Jeszcze inny syn był fryzjerem. Dziewczęta szyły bieliznę w domu, a najmłodszy syn uczył się jeszcze w szkole. Pomimo tych wszystkich wysiłków, rodzina ledwie zarabiała na utrzymanie. Aby poprawić swoją sytuację finansową, wynajęli swój dom lokatorom i przeprowadzili sie do Łodzi, gdzie ich sytuacja uległa niewielkiej poprawie. Byli cichymi, spokojnymi, pracowitymi ludźmi, którzy żyli zgodnie z żydowską tradycją. Z tej rodziny przeżyły trzy osoby. Hersz (Hersh) i Chaim (Khaym) mieszkają w Izraelu, a Fiszl (Fishl) w Ameryce.

Danielsky Yakov Jego żona: Shurka

Jakub Danielski (Yakov Danielsky) i jego żona Szurka (Shurka) mieszkali kilka domów dalej. On był starym, religijnym Żydem. Często siedział w Domu Nauki, czytając Ein Yakov. Nie pracował, bo utrzymywały go dzieci. Lubił opowiadać historyjki o swoich doświadczeniach z przeszłości oraz powtarzać cięte riposty. Młodsze pokolenia go lubiły ze względu na ciekawe opowieści, których można było posłuchać.

[Strona 314]

Marchak Yehoshua Jego żona: Berta Jego syn: Yakov Ber Córka: …

Dochodzimy teraz do domu, gdzie Jehoszua Marczak (Yehoshua Marchak) mieszkał ze swoją żoną Bertą (Berta) i dziećmi. Był majętnym kupcem handlującym zbożem. Mieszkał w ogrodzonym domu bez sąsiadów. Dawał jałmużnę i był cichym, religijnym człowiekiem. Jego żona Berta była inteligentna i religijna. Dzieci też były wychowane w duchu religijnym. Nikt z tej rodziny nie przeżył. 

Topolsky Yekhiel Jego żona: Nekha i ich dzieci

Jechiel Topolski (Yekhiel Topolsky) mieszkał w tym samym domu co jego brat Mojsze Topolski (Moishe Topolsky) z rodziną. Był garbarzem skór. Przebywał w Ziemi Izraela kilka lat, ale wrócił. Wspierał ruch Mizrachi. Miał żonę i dzieci. Cała ta rodzina była zabita w Chełmnie (Chelmno).

Ekert Efraim Jego żona: Gitl Córki: Bayla, Mindl Syn: …

Efraim Ekert, krawiec, ze swoją żoną i dziećmi, mieszkał w tym samym domu. Ciężko pracował na utrzymanie rodziny i jeździł na targi, aby sprzedawać swe wyroby. Efraim był członkiem Stowarzyszenia Psalmicznego. Byli cichą, skromną, religijną rodziną.

[Strona 315]

Topolsky Moishe Jego żona: Miriam Leah Ich synowie: Yosef, Yitzkhak, Hersh Ich córki: Khana, Ruzhe Jego zamężna córka: Graydans Khava Jej mąż: Eliezer i troje dzieci

Róża Topolska (Topolsky Ruzhe) i Brajna Bielawska (Bilavsky Brayne)		Chawa Grajdans (Khava Graydans) z domu Topolska (Topolsky)

[Strona 316]

Topolsky Fishl Jego żona: Genendl Jego córka: Luba i troje innych dzieci

Fiszl Topolski (Fishl Topolsky), syn Mojsze Topolskiego (Moishe Topolsky), mieszkał przy następnej ulicy. Zajmował sie szyciem butów. Jego żona Genendl była córką Jeszaja Zielińskiego (Yeshaya Zielinsky). Fiszl (Fishl) był założycielem i prezesem organizacji Robotników Syjonistów. Był inteligentnym młodym człowiekiem, o dużej wiedzy. Jego żona była członkinią Biblioteki Publicznej. Ich los był taki sam, jak wszystkich innych Żydów z Przedcza (Pshaytch w jidysz): byli zabici w Chełmnie (Chelmno) razem ze swoimi małymi dziećmi.

Fiszl Topolski (Topolsky Fishl) i jego żona Genendl z domu Zielińska

[Strona 317]

Sokhachevsky Gavriel Jego żona: Esther Ich syn: Feyvish, jego rodzina i dwie córki

Fejwisz Sochaczewski (Feyvish Sokhachevsky) był współwłaścicielem sklepu spożywczego razem ze swoim ojcem Gabrielem (Gavriel). Jego dwie siostry szyły bieliznę. Jego ojciec był religijnym człowiekiem. Mimo że mieszkał daleko od Domu Nauki, chodził tam codziennie, by się modlić, przybywając jako jeden z pierwszych. Jego syn Fejwisz (Feyvish) był też religijny i wspierał ruch Mizrachi. Stanowili szlachetną, spokojną rodzinę. Były też dwie siostry, ale niestety nie mamy informacji o nich. Nikt z tej rodziny nie przeżył.

Fisher Mendl Jego żona: Zelda Jego syn: Yishaya Hersh i jego rodzina

Mendl, syn Abrama Fiszera (Avrom Fisher) i jego żony Zeldy, córki Reba Mordechaja Beniamina Dawidowicza (Reb Mordkhai Binyomin Davidovitch), był z zawodu szewcem szyjącym buty. Jego żona Zelda była modystką i miała sklep z kapeluszami. Mendl był badaczem Tory i przez lata studiował u Rabbiego Zemelmana (Rabbi Zemelman). Był cichym i skromnym młodym człowiekiem. Nie angażował się w sprawy wspólnoty; ciężko pracował na utrzymanie swojej rodziny.

Rozen Yakov Wolf Jego żona: Reyzl Ich córki: Bina, Sala

Jakub Wolf Rozen (Yakov Wolf Rozen) posiadał sklep spożywczy. Wspierał ruch Mizrachi. Był spokojnym, skromnym człowiekiem. Nie brał udziału w życiu społeczności żydowskiej. Jego żona i dzieci pomagały mu w sklepie. Był jednym z najbardziej aktywnych założycieli Biblioteki Publicznej. Zapewnił swoim dzieciom religijną edukację w duchu syjonizmu.

[Strona 318]

Yamnik Shmuel – rzeźnik rytualny Jego żona: Soreh Rokhl Jego córka: Royza Leah

Rytualny rzeźnik Reb Szmul Jamnik (Reb Shmuel Yamnik) mieszkał we własnym domu ze swoją żoną Sarą Leą (Soreh Leah) i córką Różą (Ruzhe). Miał dobre serce. Był wykształcony w wielu dziedzinach. Zajmował się rzeźnictwem rytualnym, a także wykonywał obrzezania w Przedczu (Pshaytch w jidysz) przez ponad 40 lat. Jego córka Róża (Ruzhe) zmarła młodo w 1937 roku. Jego dwaj synowie Ruwen (Ruven) i Jehoszua (Yehoshua) mieszkają w Izraelu, a trzeci syn Lejbusz (Leybush) mieszka w Brazylii.

Yamnik Sholem Jego żona: Malka Czworo dzieci

Drugi syn Reba Szmula Jamnika (Reb Shmuel Yamnik), Szolem (Sholem), mieszkał w Łodzi ze swoją żoną Malką i czwórką dzieci. Był wywieziony do obozu w Poznaniu i tam zabity. Jego żona i dzieci były zamordowane przez nazistów. Jego czterej synowie zmarli śmiercią męczenników w czasie akcji likwidacyjnej w Łodzi.

Mandlboym Yisroel Jego żona: Khaya Dvoyre z domu Yamnik Ich syn: Ruven

Córka Szmula Jamnika (Shmuel Yamnik) wyszła za mąż za Izraela Mandlbojma (Yisroel Mandlboym) z Węgrowa (Vengrov). Byli właścicielami sklepu pasmanteryjno-galanteryjnego. Mieli jednego syna Ruwena (Ruven). Zostali zabici w obozie nazistowskim po pobycie przez długi czas w getcie w Mezrich.

[Strona 319]

Yamnik Yakov Yitzkhak Jego żona: Leah Ich syn: Yehuda Hersh Ich córka: Ruzha

Jakub Jicchak Jamnik (Yamnik Yakov Yitzkhak) i jego żona Lea (Leah)		Ich syn: Jehuda Hersz (Yehuda Hersh)

[Strona 320]

Goldman Yekhil Yosef Jego żona: Soreh Jego syn: Mikhal Hersh Jego córka: Itka

Teraz dochodzimy do domu, w którym mieszkali tylko Żydzi. Pierwszy zamieszkał tam Reb Jechil Józef Goldman (Reb Yekhil Yosef Goldman) z żoną Sarą (Soreh) i rodziną. Był on piekarzem. Jego piekarnia znajdowała się w podwórzu. Wyrabiał także lody. Do tego celu miał wykopany obok piekarni duży dół, który był wypełniany lodem w zimie. Jego syn Michał Hersz (Mikhal Hersh), który pomagał ojcu w pracy, był członkiem ruchu Mizrachi. Został zabity podczas służby w wojsku polskim, kiedy wybuchła wojna w 1939 roku. Jego córka Jeske (Yeske) była zabita w obozach. Jego syn Fiszl (Fishl) i córka Balche mieszkają w Izraelu.

Yamnik Shulamis z domu Fridman Jej córka: Bayla Tziporah Jej syn: Khaim Yehuda Byli zamordowani w Chełmnie wraz ze wszystkimi męczennikami z miasta Sompolna, dnia 16 miesiąca szwat, 5710 (3 lutego 1942).

Bilavsky Blema Ratza

W tym samym domu naprzeciwko mieszkała samotna kobieta, Blema Race (Ratze), wdowa, która robiła różne dobre uczynki, pomagając rodzinom i ludziom samotnym.

[Strona 321]

[Nota redakcyjna: W pewnym momencie autorzy tekstu zaczynają “przechodzić” od jednego domu do sąsiedniego oraz z jednego ciągu zabudowań znajdującymi się między dwoma przecznicami do następnego ciągu zabudowań].

Danielsky Esther Rokhl Jej syn: Shimon Leyb Jej córki: Krusa, Yetke, Gitl

Estera Rachela Danielska (Esther Rokhl Danielsky) mieszkała teraz w warsztacie w tym samym domu, gdzie kiedyś mieszkał Reb Berisz Menche (Reb Berish Menkhe), błogosławionej pamięci. Była wdową z czworgiem dzieci: jednym synem i trzema córkami. Jej syn Szymon Lejb (Shimon Leyb) był szewcem i jedynym żywicielem rodziny. Jej córki pomagały ile mogły. Byli spokojną, skromną, pobożną rodziną i ciężko pracowali, aby się utrzymać.

Radzievsky Leah – a wdowa Radzievsky Yekhiel Yakov Jego żona: … i rodzina

W budynku, przez który przechodziło się na podwórze, w tym samym domu, mieszkała wdowa Lea Radziewska (Leah Radzievsky). Gotowała tam obiady i przygotowywała inne posiłki, a także wynajmowała łóżka podróżującym Żydom. Jej pasierb Jechiel Radziewski (Yekhiel Radzievsky) był nauczycielem i mieszkał w miejscowości Dąbie (Dombia) nieopodal Koła (Kolo).

Torner Menashe Jego żona: Gitl Jego córka: Dora i druga córka

Menasze Torner (Menashe Torner) był synem Reba Chaima Tornera (Reb Khaim Torner). Jego żoną była Gitl i mieli dwie córki. Był krawcem szyjącym na miarę, spokojnym, porządnym człowiekiem. Ciężko pracował i utrzymywał swojego ojca, robiąc wszystko co mógł. Pomagał potrzebującym.

[Strona 322]

Rabbi Drakhman Moishe, Rabbi w Dąbrowicy (Dombrovitz) Zięć Reba Berisza Menche (Reb Berish Menkhe), błogosławionej pamięci Jego żona i rodzina

Rabbi Mojsze Drachman (Rabbi Moishe Drakhman) pochodził z Lubina, miasta koło Włocławka (Vlotslavek w jidysz). Był zięciem Berisza Menche (Berish Menkhe), błogosławionej pamięci, który sprowadził go, by mieszkał z nim i jego jedyną córką. Był wielkim uczonym. Uczył starszych chłopców w jesziwie w Przedczu przez wiele lat, a później został rabinem w pobliskim mieście o nazwie Dąbrowica (Dombrovitz). Nikt nie przeżył z tej rodziny.

Pozner Mordkhai Jego żona: Miriam Jego syn: Mikhal Hersh Jego córka: Itka Jego brat: Elye

Na piętrze tego samego domu mieszkał Mordche Pojzner (Mordkhe Poyzner) z żoną i dziećmi. Oprócz domu był jeszcze posiadaczem sklepu spożywczego, który prowadził z matką i bratem Elje (Elye). Mordche Pojzner (Mordkhe Poyzner) był spokojnym człowiekiem. Nie działał społecznie we wspólnocie. W czasach swojej młodości był jednym z pierwszych syjonistów w mieście. Był jednym z założycieli Biblioteki Publicznej i jej aktywnym członkiem.

Raukh Mordkhe Jego żona: Khava Jego syn: Moniek Jego córka: Manya

Mordkhe Raukh z żoną Chawą (Khava) i dwojgiem dzieci: synem Mońkiem (Moniek) i córką Manią (Manya). Pracował u partnerów handlujących zbożem: Notte Wasercuga (Notte Vasertzug) i Jicchaka Mokotowa (Yitzkhak Mokatov). Wspierał ruch Mizrachi. Jego dom był tradycyjny i w tym samym duchu wychowywał dzieci.

[Strona 323]

Romer Pinkhas Jego żona: Tzipora Jego syn: Meir i rodzina Jego córka: Sale i rodzina

Romer Sale i jej córka		Romer Meir z żoną i córką

[Strona 324]

Rozen Binyomin Jego żona: Gusta Jego syn: Avrom i rodzina

Pani Gusta Rozen Jej wnuczka: Brinka Mokotov (Mokotov) Jej prawnuczka: Galila Cukierman (Zukerman), córka Blumy Mokotow (Mokotov)		Beniamin Rozen (Binyomin Rozen)

[Strona 325]

Goldman Yakov Meir Jego żona: Yekhle Jego córka: Khava Zmarł w 1940 roku w wieku 82 lat i był ostatnią osobą pochowaną na lokalnym cmentarzu żydowskim.

Reb Jakub Mejr Goldman (Reb Yakov Meir Goldman) był bogatym człowiekiem, uczonym i bardzo szanowaną osobistością w mieście. Był mężczyzną wysokim i nosił białą brodę. Był członkiem rady dyrektorów Banku Ludowego i wpływowym człowiekiem. Był właścicielem firmy handlującej żelazem, mieszczącej się w domu, który później dał swojemu zięciowi Mendlowi Kwiatu (Mendl Kviat) i córce Dorze. Miał interesującą osobowość. W czasie Wysokich Świąt często modlił się przy pulpicie. Na modlitwy poranne chodził do Domu Nauki i często przewodniczył pierwszej modlitwie Slichot. W święto Simchat Torah, po modlitwach, wydawał duże przyjęcie dla wszystkich obecnych na modlitwie w Domu Nauki. Zmarł podczas wojny w 1940 roku i był ostatnim Żydem pochowanym na cmentarzu żydowskim. Miał trzech synów, którzy założyli rodziny i mieszkali poza Przedczem. Mendl mieszkał w Brześciu Kujawskim (Brisk Koyavsky) z żoną i rodziną, drugi syn Elazar mieszkał w Łodzi, a jego trzeci syn Wolf mieszkał w Kłodawie (Klodawa).

Reb Jakub Mejr Goldman (Yakov Meir Goldman) z rodziną na uroczystości Bar Micwa swojego wnuka

[Strona 326]

Chawa Precol (Khava Pretzol) z domu Goldman z mężem

Jicchak Mokotow (Yitzkhak Mokotov), jego żona Róża (Ruzha) i ich rodzina mieszkali przy tym samym podwórzu. Był on bogatym Żydem i handlował zbożem wraz ze swym współudziałowcem w firmie Rebem Notte Wasercugiem (Reb Notte Vasertzug), błogosławionej pamięci. Drzwi jego domu zawsze stały otworem dla ludzi biednych i potrzebujących. Wydawał duże przyjęcia po modlitwach w święto Simchas Torah. Jego rodzina była jedną z najbardziej poważanych w mieście. W 1935 roku on z rodziną i jego partner biznesowy Notte Wasercug (Notte Vassertzug) z żoną Esterą (EstJej), przeprowadzili się do Ziemi Izraela jako kapitaliści, a później wrócili do Polski odebrać długi od polskich ziemian i innych dłużników. Jicchak Mokotow (Yitzkhak Mokotov), jego córka Bluma, jej mąż Heniek (Henyiek) i ich dziecko, a także jego córka Bronka, zostali zabici przez nazistowskich morderców. Jego żona Róża (Ruzhe) i ich syn Mojsze (Moishe) z rodziną mieszkają w Izraelu.

[Strona 327]

Klar Yisroel – wdowiec Jego córka: Malka Haber Yisroel – jego zięć Jego żona: Krusa Córki: Mirl, Yekhla Jej córka: Yakhimovitch Rokhl Jej córki: Yadzia, Mala

Krusa Haber z domu Klar

[Strona 328]

Izrael Haber (Yisroel Haber) był dobrym krawcem, szyjącym ubrania na miarę, a także inteligentnym i spokojnym człowiekiem. Wspierał ruch robotniczy.

Najstarsza córka Izraela Klara (Yisroel Klar), Rachela (Rokhl), mieszkała na tym samym piętrze domu, razem ze swoim mężem i ich dwiema córkami Jadzią (Yadzia) i Malą (Mala). Mieli biznes obuwniczy. Nikt z tej rodziny nie przeżył.

Kviat Mendl Jego żona: Dora Ich syn: Yitzkhak Ich córka: Ella

Mendl Kwiat (Mendl Kviat) był zięciem Reba Jakuba Mejra Goldmana (Reb Yakov Meir Goldman). Miał żonę Dorę (Dora) i dwoje dzieci. Przejął firmę handlu żelazem of teścia. Był nowoczesnym chasydem, dobrym biznesmenem; zawsze pracował w swoim warsztacie. Dał dzieciom dobre, religijne wykształcenie. Nie brał udziału w życiu społeczności.

Rozenkrantz Hersh Jego żona: … Jego syn: Asher Jego córki: Mina, Yetke

Hersz Rozenkranc (Hersh Rozenkrantz) z żoną i trojgiem dzieci – Aszerem (Asher), Miną (Mina) i Jetke (Yetke) – mieszkał w drewnianym domu obok. Był zegarmistrzem i jubilerem. W latach dwudziestych XX wieku był aktywny w organizacji syjonistycznej. Był to religijny Żyd o spokojnym usposobieniu. Nie udzielał się społecznie. Jego dzieci otrzymały tradycyjne wykształcenie i były aktywne w organizacjach młodzieżowych: Mizrachi i Straż Religijna.

[Strona 329]

Urnbakh Avrom Wolf Jego żona: Soreh Nekhle Ich córka: Matil

Abram Wolf Urnbach (Avrom Wolf Urnbakh), zięć Kalmana Rappaporta (Kalman Rappaport), z żoną i córką. Miał firmę produkcyjną, którą zarządzała jego żona Soreh Nechle (Soreh Nekhle), podczas gdy on spędzał większość dnia na czytaniu i studiowaniu w Domu Nauki. Był młodym chasydem i w czasie Wysokich Świąt jeździł do swojego Rebbe w Ger.

Rappaport Kalman Jego żona: Khana Jego córka: Drezil

Chana Rapaport (Khana Rappaport), żona Reba Kalmana (Reb Kalman), z domu Aurbach (Aurbakh)

[Strona 330]

Aurbakh Soreh – wdowa Jej syn: Khaim Aron

Soreh Aurbach (Aurbakh) z domu Ajman (Ayman). Żona Reba Abrama Szlojme (Reb Avrom Shloimeh), błogosławionej pamięci. Córka Reba Lemla (Reb Leml) i Bajli (Bayla)

Pani Aurbach (Aurbakh) prowadziła dobry, żydowski dom. Zapewniła dzieciom tradycyjną edukację w duchu narodowym. Była znana z gościnności i filantropii. Chaim Aron (Khaim Aron) był zabity w obozie śmierci w Poznaniu. Córka Mala, żona profesora Branda (Brand), mieszka w Jerozolimie.

[Strona 331]

Chaim Aron (Khaim Aron), błogosławionej pamięci i jego siostra Mala, oby długo żyła (na zdjęciu grają w szachy)

Tutaj mieszkała pani Danielska (Danielsky). Była właścicielką karczmy i restauracji. Jej syn Azriel był krawcem, a także uwielbiał grać na skrzypcach w czasie wolnym. Jej syn Mojsze (Moishe) pomagał jej w prowadzeniu biznesu. Mieli trzy córki. Pesia i Regina z mężem Piwke (Pivke) mieszkali razem z matką. Byli członkami Biblioteki Publicznej i działali w klubie teatralnym.

W tym samym domu mieszkał jej zięć Hersz Izbicki (Hersh Izbitsky) z żoną Szajndl (Shaindl) i dwojgiem dzieci, które nazywały się Szlojme (Shloime) i Sala. Byli tradycyjną rodziną. Córka Sala była członkinią organizacji Straż Religijna. Nikt nie przeżył z tej dużej rodziny.

[Strona 332]

Perl Hersh Lipman Jego żona: Golda Ich córki: Rivka, Khaya, Ella Ich synowie: Avrom Zalman, Mordkhai, Mendl

Drugą część domu zamieszkiwał Hersz Lipman Perl (Hersh Lipman Perl) z żoną Goldą (Golda) i dziećmi. Był on zięciem religijnej kobiety nazywanej “Risjegohitz”, ponieważ pochodziła z miasta o tej nazwie. Miała drugiego zięcia w mieście Lubin koło Włocławka (Vlotslavek w jidysz), bogatego chasyda, męża Szajndl (Shaindl). Razem z zięciem Bunimem (Bunim) i swoją córką pojechała do Ziemi Izraela w latach dwudziestych XX wieku. Była tam krótko i wróciła do Polski. Reb Hersz Lipman Perl (Reb Hersh Lipman Perl), błogosławionej pamięci, miał warsztat produkcyjny. Był religijny i uczony; był chasydem Ger i swoje dzieci wychowywał w tym duchu. Uczył bogatych ludzi, a także wykładał dzieciom Gemarę.

Davidovitch Mordkhe Binyomin Jego żona: Khava Ich synowie: Avram Zalman, Yisakhar Leybush Ich córka: Rokhl

Jego szwagier Reb Mordche Beniamin Dawidowicz (Reb Mordkhe Binyomin Davidovitch) mieszkał w tym samym domu, razem z zoną Chawą (Khava) i dziećmi. Miał sklep pasmanteryjno-galanteryjny, a także był zegarmistrzem. Był uczonym w Piśmie i lubił używać wyrażeń z Tory, które objaśniał w genialny sposób. Był poważany przez Rabbiego Zemelmana (Rabbi Zemelman) i był też jedną z najważniejszą osób przy stole w dniu trzeciego posiłku szabasowego. Często brał udział w dyskusjach na temat Tory z rabinem. Jego syn Abram Zalman (Avram Zalman) i córka Rachela (Rokhl) byli zastrzeleni w nazistowskim obozie pracy przymusowej. Syn Jehoszua Icchak (Yehoshua Isaac) mieszka w Izraelu.

[Strona 333]

Goldman Avrom Jego żona: Trayna Ich syn: Heniek

Abram Goldman (Avrom Goldman) mieszkał w domu obok z żoną i dziećmi. Był synem Jakuba Mejra Goldmana (Yakov Meir Goldman), a jego żona Trajna (Trayna)  była córką Mojsze Sochaczewskiego (Moishe Sokhatchevsky). Abram (Avrom) był właścicielem firmy sprzedaży żelaza i materiałów budowlanych. Miał świetne poczucie humoru. Był to tradycyjny i mądry człowiek. Jego żona należała do założycielek Biblioteki Publicznej. Ich dom był otwarty dla biednych i potrzebujących.
Ich córka Sala z rodziną mieszka w Izraelu. Ich druga córka Ronia mieszka w Ameryce.

Aurbakh Yitzkhak Yosef Jego żona: Khava Ich syn: Avrom Ich córka: Malka Royza

Reb Jicchak Aurbach (Reb Yitzkhak Aurbakh), błogosławionej pamięci, mieszkał w tym samym domu. Był młodym człowiekiem o jasnych włosach, uczonym w Piśmie i chasydem. Prowadził zakład produkcyjny. Uczył w jesziwie Rabbiego Zemelmana (Rabbi Zemelman). Niestety, pomimo swojej pracy, nie był zamożny. Był dość biedny. Jego syn Abram (Avrom) uczył się w jesziwie poza Przedczem i uzyskał dyplom nauczyciela tuż przed wojną. Jego córki dostały edukację religijną. Reb Jicchak Józef (Reb Yitzkhak Yosef ) był inteligentny, spokojny, oczytany i bardzo pobożny. Jego rodzina żyła niemalże w biedzie.
Wieczorami Reb Jicchak Józef (Reb Yitzkhak Yosef ) siedział wiele godzin w Domu Nauki studiując Gemarę i Torę, czasem sam, a czasem przewodnicząc większej grupie, której członkowie słuchali jego nauk. Był uczciwy i był jednym z najbardziej godnych szacunku ludzi w mieście.

[Strona 334]

Ravsky Moishe Jego żona: Roda Jego synowie: Daniel, Menakhem, Shloime Jego córki: Soreh, Miriam

Mojsze Rawski (Moishe Ravsky) z rodziną mieszkali w tym samym domu. Jego żona Roda była córką Lipmana Bielawskiego (Lipman Bilavsky). Mieli z synami sklep kapeluszniczy. Córki też pomagały w prowadzeniu sklepu. Był to jeden z najlepszych warsztatów kapeluszniczych w regionie. Ich dom był pełen szczęścia. Zawsze śpiewali podczas pracy. Reb Mojsze (Reb Moishe) był pobożnym, cichym człowiekiem. Jego żona Roda prawie zawsze jeździła z nim na targi. Dzieci otrzymały narodowe, tradycyjne wykształcenie. Córka Sara (Soreh) była aktywną członkinią organizacji Straż Religijna. Syn Menachem (Menakhem) był zastrzelony przez lokalnego folksdojcza o nazwisku Henebauer w 1942 roku. Syn Abram Jakub (Avrom Yakov) mieszka w Ameryce.

Danielsky Mikhal Jego żona: Tzirl Jego synowie: Ben-Zion, Vova, Shmuel Jego żonaty syn Nokhem i jego rodzina Córki: Geula i druga córka

Reb Michał Danielski (Reb Mikhal Danielsky) mieszkał w domu obok. Miał warsztat szewski, który prowadził z synem. Był religijnym Żydem, który udzielał się w Towarzystwie Pogrzebowym. Wszyscy jego synowie byli aktywni w związkach zawodowych i w Bibliotece im. Szolema Alejchema (Sholem Aleikhem). Byli mądrzy i oczytani.

[Strona 335]

Shlipkovitch Binyomin (Yomtche)

Kawaler Beniamin (Jomcze) Szlipkowicz (Binyomin (Yomtche) Shlipkovitch) mieszkał w tym samym domu. Sprzedawał skarpetki i pończochy na rynku. Przywoził towar z Łodzi i Aleksandrowa. Był sierotą bez matki i ojca, i żył w wielkiej biedzie. Jego ojciec Reb Szmul Jehuda (Reb Shmuel Yehuda), błogosławionej pamięci, był nauczycielem i uczył małych chłopców Chumaszu i Gemary w swoim wałasnym domu. Zmarł przed wojną

Toronchik Binyomin Jego żona: … Jego synowie: Moishe, Shloime Dovid Jego córki: Hinda, Frayda

Rodzina Torończyków (Toronchik) z czwórką dzieci mieszkała we własnym domu. W latach dwudziestych XX wieku mieli sklep spożywczy. W tamtym czasie była jeszcze jedna córka, która chorowała i jej choroba pochłonęła wszystkie zasoby pieniężne. Żadne leczenie nie pomogło i córka zmarła. Beniamin Torończyk (Binyomin Toronchik) był religijnym i lojalnym Żydem; swoje dzieci wychował właśnie w takim duchu. Na krótko przed wojną ich najstarszy syn Mojsze (Moishe) uzyskał dyplom nauczyciela w jesziwie w Warszawie. Młodszy syn też uczył się w jesziwie. Córka Hinda była aktywną członkinią Biblioteki Publicznej. Była zatrudniona w Banku Ludowym (Ludavi Bank). Starsza córka pracowała daleko od domu. Niech te słowa służą za nagrobek tej pięknej, dobrej rodziny.

[Strona 336]

Zielinsky Nakhman – wdowiec Jego wnuk: Heniek

Heniek Zieliński (Heniek Zeliensky), syn Abrama Ozera (Avrom Ozer), oby długo żył

[Strona 337]

Skobronsky Nosn Jego żona: Taube Ich synowie: Ezriel, Yoel Ich córki: Hella, Rivka

Kiedy wybuchła wojna prawie wszyscy z rodziny Skowrońskich (Skobronsky) byli już dorośli. Była to ciekawa, inteligentna rodzina. Dzieci rozświetlały dom. Wszyscy członkowie rodziny wspierali syjonizm, ale nie byli członkami żadnych konkretnych partii. Byli tradycyjną, żydowską rodziną. Ojciec rodziny miał firmę sprzedaży zboża. Jego pomocnikiem był młodszy syn. Starszy syn Ezriel zmarł jeden dzien po wyzwoleniu Buchenawaldu z wyczerpania. Był zatrudniony w Łodzi. Ów syn był jednym z najzdolniejszych młodych mężczyzn w Przedczu. Dużo czytał i wiedział. Najstarsza córka Hella była zamężna i mieszkała z mężem w Chodczu (Khatch). Ryfka (Rivka) należała do zarządu biblioteki aż do wybuchu wojny. Dwaj synowie z tej rodziny przeżyli: Chaim (Khaim) i Jakub (Yakov). Obaj mieszkają w Ameryce.

Feyntukh Shimon Jego żona: Bronia Ich córka: Regina

Szymon Fajntuch (Shimon Feyntukh), jego żona Bronia i ich córka Regina mieszkali w drugim domu. Przyjechali do Przedcza w latach dwudziestych XX wieku and mieszkali tam do 1938 roku. Wtedy opuścili miasto i nie mamy żadnych informacji na temat tej rodziny.

[Strona 338]

Yakubovitch Itche Jego żona: Kayla Jego synowie: Yakov, Notte

Jakub Jakubowicz (Yakov Yakubovitch)

[Strona 339]

Raukh Polik Jego żona: Aydl Jego syn: Heniek Jego córka: Manya

Polik Rauch (Polik Raukh), jego żona Ajdl (Aydl) i rodzina mieszkali w tym samym domu. Zajmował się sprzedażą drobiu. Był spokojnym człowiekiem. Jego rodzina była tradycyjna i wspierała ruch syjonistyczny. Dzieci były członkami organizacji Mizrachi.

Krel Shmuel Leyzer Jego żona: Golda Ich synowie: Yehuda Leyb, Notte, Elye Dovid Jego córki: Pessi, Khaya

Dalej na ulicy Chodecz, którą nazywano drogą, i tuż przed końcem ograniczonego rejonu żydowskiego, gdzie Żydom wolno było nosić rzeczy w czasie Szabatu, mieszkał Szmul Lejzer Krel (Shmuel Leyzer Krel), krawiec szyjący odzież na miarę. Głównie szył długie płaszcze żydowskie (malbushim) i z ledwością zarabiał na utrzymanie swojej rodziny. Był pobożnym Żydem i przez cały rok jako jeden z pierwszych przybywał na modlitwy do Domu Nauki. Był cichym człowiekiem. Miał trzech synów i dwie córki, którzy pomagali mu zapewnić środki do życia rodzinie, pracując codziennie do późna w nocy. Byli to spokojni, szlachetni ludzie. Nikt z jego rodziny nie przeżył.

[Strona 340]

Zuker Khaim ze wsi Rivne i jego rodzina Berman Moishe ze wsi Rivne i jego rodzina Langnoz Moishe ze wsi Rivne i jego rodzina

Jeśli pójść w dół tej drogi mniej więcej trzy kilometry w kierunku przeciwnym do miasta, dojdzie się do wsi Rybno (Rivne), która była jedyną wsią, gdzie mieszkały rodziny żydowskie. Był tam duży las sosnowy, należący do Żydów braci Langnoz. Mieli mały tartak , gdzie cięto drzewa na belki i deski. Rodzina Chaima Zukera (Khaim Zuker) też tam mieszkał. Był on administratorem tego przedsiębiorstwa. Reb Chaim Zuker (Reb Khaim Zuker), błogosławionej pamięci, był uczonym Żydem, religijnym, o imponującej posturze; nosił długą, brązową brodę. Chociaż mieszkali daleko od miasta, i on, i jego zięć przybywali do miasta co Szabat, by modlić się w Domu Nauki. Często to właśnie on był proszony o prowadzenie modlitwy porannej przy pulpicie w czasie Wysokich Świąt. Jego zięć Mojsze Berman (Moishe Berman), błogosławionej pamięci, był kantorem. Często modlił się w synagodze i w Domu Nauki, śpiewając swoim pięknym głosem, który sprawiał wiele radości zgromadzonym. Przywoził też ser i masło własnej roboty na sprzedaż w mieście. Nie wiemy dokładnie, co stało się z tą rodziną, gdyż wyjechali z miasta na początku lat trzydziestych XX wieku.

Librakh Berish Jego żona: Alta Czworo dzieci

Berisz Librach (Berish Librakh) zajmował się garbarstwem i sprzedawał wyroby ze skóry. Urodził się w Łęczycy i przeprowadził do Przedcza. Prowadził wspaniały żydowski dom. Był religijnym Żydem, który mógł prowadzić nauki. Nie udzielał się społecznie we wspólnocie, ale podziwiano go za jego filantropię i gościnność. Był mądry i dobrze zorientowany na temat tego, co działo się na świecie. Jego żona Chaja (Khaya) była kobietą pełną zalet, pomagała mężowi w biznesie i prowadziła dobre, żydowskie gospodarstwo domowe. Dzieci ich otrzymały religijne wykształcenie. Nikt z tej rodziny nie przeżył.

[Strona 341]

Makovitsky Yehoshua Jego żona: Ava Jego synowie: Eliezer, Shliamek Jego córka: Hella

Pani Ava Makowicka/Makowiecka (Ava Mokovitsky) w młodości

Nosn Skowroński (Nosn Skarvansky). Jego dom był dobrym, bogatym żydowskim domem. Wydawał dużo środków na cele charytatywne, a drzwi jego domu stały zawsze otworem dla cierpiących i potrzebujących. Wychował swoje dzieci w takim samym duchu. Jego dwaj synowie, Eliezer i Szliamek (Shliamek), oraz jego córka Hella, byli zabici w obozach. Pani Makowicka/Makowiecka zginęła w Chełmnie (Chelmno). Reb Jehoszua (Reb Yehoshua) zmarł tuż przed wojną. Ich syn Szaul (Shaul) mieszka w Izraelu.

[Strona 342]

Raukh Moishe Jego żona: … Jego syn: Pinkhas Jego córka: Manya

Mania Rauch (Manya Raukh)

[Strona 343]

Engel Rokhl – wdowa Synowie: Shloime Yisakhar, Asher, Efraim, Ruven Córki: Tauba, Khana, Bryana

Ulica Chodecz, którą tu opisujemy, nie była zamieszkana przez rzemieślników czy robotników, tak jak większość ulic w mieście. Była to ulica biznesmenów i kupców. Ulica Chodecz nie była duża, a jej mieszkańcami byli wyłącznie Żydzi. Dochodzimy do hurtowni drewna rodziny Engel, która to rodzina składała się z wdowy i jej synów o imionach Szlojme Jisachar (Shloime Yisakhar), Efraim, Aszer (Asher) i Ruwen (Ruven) oraz dwóch córek. Prowadzili dobry żydowski dom i posiadali firmę sprzedaży węgla i drewna. Wszyscy byli syjonistami, a jeden z synów, Szlojme Jisachar (Shloime Yisakhar), był założycielem i liderem organizacji Betar. Nikt z tej rodziny nie przeżył.

Ofenbakh Shabtai Jego żona: Blema Jego synowie: Yekhiel Moishe, Yitzkhak Leybush, Yisakhar, Shloime, Aron Meir Jego córki: Frimet, Brayne

Teraz dochodzimy do nowego domu na rogu ulicy Chodecz i Tylnej (Tilna). Tutaj mieszkał Szabtaj Ofenbach (Shabtai Ofenbakh). Był właścicielem sklepu spożywczego, ale nie był zamożny. Zarabiał z trudnością na wyżywienie swojej dużej rodziny. Była to inteligentna rodzina syjonistów. Był oświeconym Żydem i gorąco wspierał organizacje Mizrachi. Pełnił funkcję radcy w radzie wspólnoty i był członkiem zarządu dyrektorów banku. Jego średni syn, Jicchak Lejbusz (Yitzkhak Leybush), udzielał się w Mizrachi. Był uczniem Rabbiego Zemelmana (Rabbi Zemelman) i członkiem Straży Religijnej. Spędził kilka lat na grupowych przygotowaniach do wyjazdu do Ziemi Izraela. Niestety jego marzenie się nie spełniło. Rzem z cała swoją dużą rodziną był zamordowany przez nazistów. Nikt z tej rodziny nie przeżył. Najstarszy syn Jechiel Mojsze (Yekhiel Moishe) był aktywny w Bibliotece Publicznej. Wszystkie dzieci tej rodziny otrzymały religijne, syjonistyczne wykształcenie.

[Strona 344]

Vasertzug Notte Jego żona: Esther

Reb Notte Wasercug (Reb Notte Vasertzug) i jego żona Estera (Esther)

[Strona 345]

Zikhlinsky Leyzer Jego żona: Rivka Rokhl Ich synowie: Pinche, Bunim, Binyomin, Avrom

Beniamin (Jomek) Żychliński (Binyomin (Yomek) Zikhlinsky)		Bunim Żychliński

[Strona 346]

Zikhlinsky Yehoshua Jego żona:… i jego rodzina

W tym samym domu mieszkał jego brat Jehoszua Żychliński (Yehoshua Zikhlinsky) z żoną i dziećmi. Był kupcem zbożowym i majętnym człowiekiem. Miał dobre serce i wspierał potrzebujących. Był spokojny, religijny i nie brał udziału w życiu społecznym.

Vayden Moishe Aron Jego żona: Ava i jego odzina

Mojsze Aron Wajden (Moishe Aron Vayden) mieszkał w tym samym domu, razem ze swoją żoną i rodziną. Był kapelusznikiem. Miał duży zakład, w którym zatrudniał kilka osób. Był człowiekiem religijnym i członkiem rady społeczności żydowskiej. Był też zaangażowany w inne instytucje i pełnił funkcję członka zarządu dyrektorów banku.

Frenkl Binyomin Jego żona: Andzia Jego córki: Mala, Rivtche, Esther

Beniamin Frenkl (Binyomin Frenkl) mieszkał w domu obok. Miał firmę handlu żelazem i był bogatym człowiekiem. Był jednym z założycieli Biblioteki Publicznej. Dzieciom zapewnił religiną, syjonistyczną edukację. Wraz z żoną brał udział w życiu kulturalnym miasta. Jego córka Mala należała do organizacji Straż Religijna i czynnie uczestniczyła w kursach hebrajskiego organizowanych przez tę organizację. Niestety nikt z tej rodziny nie przeżył.

[Strona 347]

Prokhovsky Wolf Jego żona: Brayna Jego syn: Yakov

Wolf Prochowski (Wolf Prokhovsky) mieszkał w tym samym domu. Był krawcem i sprzedawał swoje wyroby na rynku. Miał duży zakład i zatrudniał pracowaników. Działał w radzie wspólnoty żydowskiej i wspierał syjonizm. Dawał donacje na Żydowski Fundusz Narodowy. Był człowiekiem religijnym i wychował dzieci w tradycyjnym, narodowym duchu.

Buks Yisroel Jego żona: Ruzhe

Teraz przybywamy na ulicę Warszawską (Warshavsky) lub, jak Żydzi ją nazywali, ulicę „Domu Nauki” (Bes Ha Midrash), ponieważ Dom Nauki tu się znajdował. Mieszkali tu wyłącznie Żydzi): kupcy, rzemieślnicy, sprzedawcy rynkowi i robotnicy. Starszy już rzeźnik Izrael Buks (Yisroel Buks) mieszkał na początku ulicy. Był w podeszłym wieku i dlatego prowadził biznes na małą skalę, czasem tylko zabijając cielaka czy kozła. Tak zarabiał na utrzymanie.

Vishnievsky Yosef – wdowiec Jego syn: Moishe Alter i jego rodzina Jego córka: Bluma

Józef Wiśniewski/Wiszniewski (Yosef Vishnievsky), wdowiec, w przeszłości miał sklep z farbami i wapnem niegaszonym, ale na starość sprzedawał owoce. Jak większość Zydów w mieście był religijny. Między modlitwą popołudniową i wieczorną, czytał i studiował “Ein Yakov” z innymi mężczyznami u Reba Lejba Łęczyckiego (Reb Leyb Lentshitsky). Miał żonatego syna Mojsze Altera (Moishe Alter), mieszkającego w Łodzi. Jego córka Bluma prowadziła dom.

[Strona 348]

Zielinsky Yeshayahu Jego żona: Soreh Jego syn: Khaim Hersh Jego żonaty syn Wolf i jego rodzina Jego córki: Khana, Leah

Chana Kupert (Khana Kupert), córka Jeszajahu Zielińskiego (Yeshayahu Zielinsky)

[Strona 349]

Kladovsky Khaim Jego żona: Rivka Hinda Jego synowie: Moishe Aron, Elye Dovid, Levy

Chaim Kłodawski/Kładowski (Khaim Kladovsky) był krawcem. Prowadził własny zakład i zatrudniał dwie osoby. Mieszkał we własnym domu z żoną i czworgiem dzieci. Był jednym z ludzi, którzy dużo wiedzieli i mało mówili. Mimo że pracował do późna w nocy, znajdował czas, aby uczestniczyć w życiu Stowarzyszenia Psalmicznego i VolksBanku. Jego żona Ryfka Hinda (Rivka Hinda) trudziła się w gospodarstwie domowym, pomagała mężowi w pracy i jeszcze udawało jej się znaleźć czas na posługę potrzebującym pomocy. Ich najstarsza córka Róża (Ruzhe) ocalała z piekła hitlerowskiego, i po pobycie w wielu obozach pracy, miała szczęście osiedlić się w Ziemi Izraela. Byli jedną z najwspanialszych rodzin w mieście.

Rafael Wolf Levental Jego żona: Esther

Rafael Wolf Lewental (Rafael Wolf Levental), błogosławionej pamięci, był uczonym Żydem i hojnym, bogatym człowiekiem. Miał dużą firmę handlu zbożem. Kiedy zmarła jego żona, ponownie się ożenił i przeprowadził do Łodzi.

Zikhlinsky Dovid Jego żona: Manya Syn: Shloime

Dawid Żychliński (Dovid Zikhlinsky) był kupcem zbożowym i prezesem rady gminy żydowskiej, a także członkiem zarządu banku. W czasie okupacji nazistowskiej pełnił funkcję starszego (przedstawiciela) Żydów. Razem z rodziną był zabity w Chełmnie (Chelmno).

[Strona 350]

Plotzker Moishe Jego żona: Shayna Ita Jego syn: Nakhman Abba Jego córki: Feyge, Ruzhe

Było czworo dzieci w rodzinie Plockier (Plotzker): dwie córki i dwóch synów. Mieli sklep rzeźniczy. Była to religijna, tradycyjna rodzina. Matka Szajna Ita (Shayna Ita) prowadziła sklep. To ona była rzeźnikiem. Jej mąż Mojsze (Moishe) jeździł po wsiach kupować bydło na rzeź i dostarczać mięso do sklepu. Nie byli majętni, ale matka lubiła oddawać przysługi ludziom. Nikt z tej rodziny nie przeżył.

Polkovsky Bezalel Jego żona: Blema

Ta rodzina posiadała mały sklep spożywczy, a dodatkowo ojciec rodziny przywoził drób ze wsi. Nie mieli dzieci. Byli dobrymi ludźmi i lubili pomagać bliźnim. Nie udzielali się społecznie. Żyli spokojnie i uczciwie. Oboje zostali zabici w Chełmnie (Chelmno).

Zikhlinsky Shimshon Jego żona: Frimit

Szymszon Żychliński (Shimshon Zikhlinsky) i jego żona Frimit byli całą swoją rodziną. Dzieci nie mieli. Ich życie było spokojne i pozytywne. Spędzali cały czas na pracy we własnym zakładzie szycia kapeluszy i jeździli na targi, by sprzedawać swoje wyroby. Byli cichymi, prostymi, szlachetnymi, pobożnymi ludźmi.

[Strona 351]

Rivinsky Moishe Jego żona: Rivka Jego synowie: Dovid, Mikhal Jego córki: Shayna, Gitl, Mindl

Mojsze Rywiński (Moishe Rivinsky) był krawcem i miał dużą rodzinę. Wszystkie dzieci pomagały mu zarabiać na utrzymanie. Sprzedawali uszyte przez siebie wyroby na rynku. Córki szyły bieliznę. Byli to kulturalni i oczytani ludzie. Rodzice byli religijni, pobożni i mieli złote serca.

Zielinsky Moishe Jego córka: Kazer

Mojsze Zieliński (Moishe Zielinsky) był wdowcem. Jego córka zajmowała się domem. Jak wielu Żydów w mieście, nie miał zawodu. Trochę sprzedawał po wsiach, czasem pracował jako szklarz, ale ledwie zarabiał na życie. Był to religijny, prosty człowiek. Zmarł w 1932 roku. Niedługo przedtem jego najmłodsza córka Kazer wyszła za mąż i przeniosła się do Włocławka (Vlotslavek w jidysz).

Opas Hersh Jego żona: Soreh Gitl Jego synowie: Itche, Dovid, Shmuel Leyb, Avrom, Moishe Jego córki: Esther Dreze, Ruzhe

Hersz Opas (Hersh Opas), jego żona Sara Gitl (Soreh Gitl) i ich siedmioro dzieci: pięciu synów i dwie córki. Był krawcem i pobożnym człowiekiem, który wychował dzieci w narodowym, religijnym duchu. Wspierał ruch Mizrachi. Dzieci pomagały mu utrzymać rodzinę. Wszyscy pracowali do późna w nocy i z trudnością mogli się wyżywić. Nikt z tej rodziny nie przeżył.

  Przedecz, Polska     Yizkor Book Project     JewishGen Home Page

Copyright © 1999-2024 by JewishGen, Inc.
Updated 2 Mar 2024 by LA