[Strona 12]

Z uroczystym drżeniem i prawdziwymi emocjami publikujemy tę księgę pamiątkową, aby zachować na wsze czasy obraz naszych drogich i ukochanych Żydów z miasta Przedecz (nazywanego „Pshaytsh” w języku jidysz), którzy byli okrutnie zamordowani podczas Holokaustu w latach 1939-1945 przez nazistów i tych, którzy z nimi współpracowali.

Ten ogromny akt zniszczenia, w którym sześć milionów Żydów było zabite jedynie dlatego, że popełnili przestępstwo bycia Żydami, dotyka nas jako jednostki i jako wspólnotę. Jako jednostki staliśmy się sierotami, utraciliśmy naszych rodziców, siostry, braci, żony i dzieci, a jako wspólnota my Żydzi z miasta Przedecz już nie istniejemy.

To miasto, gdzie się urodziliśmy, żyliśmy, oddychaliśmy, byliśmy otoczeni przez rodziny, cieszyliśmy się naszym dzieciństwem między przyjaciółmi i znajomymi, marzyliśmy i dążyliśmy, każdy na swój sposób, ku lepszej przyszłości. Miasto pięknej i wykształconej młodzieży oraz wspaniałych Żydów, jest teraz puste, a Żydów już w nim nie ma.

Kiedy Naziści okupowali Polskę i przyszli do naszego miasta we wrześniu 1939, ich pierwszym krokiem było spalenie synagogi. Jakby tego nie było dosyć, naziści oskarżyli Żydów z Przedcza o podłożenie ognia. Aby dolać oliwy do ognia, kazano Żydom również zapłacić podatek: pieniądze i biżuterię jako karę za spalenie synagogi… Potem zaczęła się selekcja i duża część naszych Żydów z Przedcza była zesłana do obozów pracy i obozów koncentracyjncych. Tam dziesiątki naszych krewnych i znajomych były zabite. Smutnego dnia 24 kwietnia 1942 roku, czyli 7 Iyar 5702, ostatni Żydzi z Przedcza zostali zgromadzeni w kościele katolickim i stamtąd byli oni wysłani do obozu śmierci Chełmno (we wsi niedaleko miasteczka Koło), gdzie byli zagazowani i spaleni.

[Strona 13]

A my zostaliśmy, małe ostatnie fragmenty Żydów z Przedcza. Większość z nas przeżyła Holokaust i przetrzymała straszliwe piekło obozów SS, gdzie tylko cienka nić oddzielała nas od tych, którzy zostali zabici. Jesteśmy dziś zaszokowani i rozproszeni, i pytamy z bólem w sercu: dlaczego i za co?

My, złamani i osieroceni ocaleńcy, postanowiliśmy upamiętnić naszych umiłowanych Żydów z Przedcza w formie księgi pamiątkowej.

Ta księga pamiątkowa jest pomnikiem i zniczem nagrobnym dla męczenników z naszego miasta.

W tej księdze Yizkor przynosimy wam historię i fakty, niepokój i radość, dobrobyt i niedostatek, lata cierpienia i lata szczęścia, oraz każdą rodzinę w jej cierpieniu i spełnieniu, aż do lat Holokaustu i fizycznego zniszczenia i anihilacji tych, których kochaliśmy.

Prawdą jest, że księga nie może wyrazić najgłębszego żalu, rozpaczy i smutku wspólnoty żydowskiej, która była zniszczona w tak przerażający sposób. Niemniej jednak naszym obowiązkiem jest uwiecznienie naszych bliskich i zbudowanie im nagrobka w postaci księgi pamiątkowej, w której istnienia Żydów z Przedcza będą zapisane na różne sposoby. Księga taka przedstawi również fakty bestialstwa Nazistów, nieporównowalnego z czymkolwiek w całej historii ludzkości.

Jest naszym świętym obowiązkiem wobec męczenników nieść głęboką żałobę w naszych sercach. Jest też naszym obowiązkiem mieć na ustach wieczne przekleństwo dla nazistów i ich współpracowników, którzy okrutnie wymordowali jedną trzecią naszych ludzi.

Ta księga pamiątkowa ocali pamięć naszych krewnych i przyjaciół z Przedcza. Będzie ona też służyć jako substytut grobu. Ilekroć weźmiemy tę księge w ręce poczujemy się tak, jakbyśmy stali przy ich grobach, gdyż mordercy nie zostawili nam nawet grobów. Kości naszych krewnych i najukochańszych były zmielone i użyte jako nawóz na polach, po tym jak ich storturowane ciała spalono w krematoriach.

Tu w tej księdze spoczniecie na wieczność, moi ukochani krewni i przyjaciele. To jest wasz cmentarz, gdzie będziemy regularnie przychodzić, to jest wasz żydowski grób, gdzie będziemy płakać i mówić

[Strona 14]

yisgadol ve yisgadash sh'mei rabo (niech wielkie imię Boga będzie czczone i uświęcone – modlitwa żałobnika).

Miasto Przedecz, takie jakie je znamy, już nie istnieje. Ale na zawsze zostanie w naszej pamięci. Również wyryte na wieczność w naszych sercach są wizerunki naszych krewnych, przyjaciół i znajomych, figury ważnych osobistości i pracowników społecznych, starszych Żydów, kobiet i dzieci, wszystkich, którzy byli brutalnie zabici. Przysięgamy ich nie zapomnieć.

Ta księga, wieczne światło upamiętniające naszych krewnych i przyjaciół, ma obowiązek być więcej niż księgą pamięci. Jej celem jest też nauczanie naszych dzieci i wnuków o tych strasznych czasach, tak aby oni później mogli uczyć innych.

Ta księga jest nie tylko nagrobkiem dla naszych męczenników i wiecznym światłem dla ich dusz, ale jest też cegiełką do budowy wielkiego aktu oskarżenia przeciw kryminalnemu rządowi nazistowskiemu. Jest też oskarżeniem przeciwko światowym organizacjom humanitarnym, które spokojnie stały i przyglądały się zagładzie Żydów, widziały jak cały naród, miliony ludzi, kobiet i małych dzieci były unicestwione, i nie zareagowały. Ta księga jest też częścią literatury na temat Holokaustu i źródłem dla przyszłych naukowców, którzy będą opisywać te przerażające czasy.

Taki jest cel tej księgi.

W tej księdze, która służy jako kamień nagrobny upamiętniający naszych krewnych i przyjaciół zabitych w nazistowskim Holokauście, pragniemy pamiętać i wspominać naszych przyjaciół z żydowskich batalionów „Chayil” (Siła) i „Walcząca Dywizja Żydowska”, którzy zginęli w walce przciwko armii niemieckiej na froncie włoskim w roku 1944. Chcemy też upamiętnić walczących o wolność w „Wojnie o Niepodległość” w Izraelu, podczas zakładania państwa Izrael.

Pamiętamy też naszych przyjaciół, którzy zginęli walcząc przeciwko nazistom w armii polskiej, a także tych, którzy zginęli walcząc z nazistami w różnych jednostkach partyzanckich.

Pisanie i redagowanie tej księgi jest trudną i odpowiedzialną pracą. Razem ze zniknięciem wspólnoty żydowskiej w Przedczu, zniknęły też źródła informacji, które mogłyby nam dać dokładny obraz życia żydowskiego w Przedczu dziesiątki i setki lat temu. Nasi przyjaciele, którzy przeżyli Holokaust, wolą milczeć i nie otwierać zakażonych, wciąż krwawiących

[Strona 15]

ran. Ofiary, zabite w komorach gazowych i nazistowskich obozach koncentracyjnych, już nie mogą mówić. Jedynie nasze mocne przekonanie, że musimy wypełnić ten święty obowiązek uwiecznienia pamięci naszych męczenników i społeczności z Przedcza, dało nam siłę i odwagę, by wznieść ten kamień nagrobny.

Staraliśmy się pokazać nasze miasto kompletnie obiektywnie, ze wszystkimi instytucjami, partiami politycznymi, charakterem, opisami życia religijnego, cechami życia żydowskiego w Przedczu, żydowskimi profesjami, radościami i cierpieniem, a także chcieliśmy pokazać straszliwą, przerażającą historię zagłady i destrukcji w czasach Holokaustu.

Chociaż dokładaliśmy wszelkich starań w miarę naszych możliwości, aby tę ksiegę wydać, wiemy, że jest daleka od doskonałości. Mimo że nie jest to naszą winą, prawdopodobnie brakuje w księdze materiału dokumentalnego, a także instytucji i imion na liście tych, którzy zginęli. Jeśli ktokowiek czuje się zraniony lub urażony, prosimy o wybaczenie.

Ważne jest, by tu wspomnieć, że chociaż niewielu Żydów z Przedcza przeżyło Holokaust, to kiedy chcieliśmy opublikować tę księgę, nasi współmieszkańcy z całego serca nam pomagali. Ludzie rozsiani po całym świecie zaczęli się kontaktować z sobą i nagle zobaczyliśmy, jak osierocona rodzina zjednoczyła się, mając jeden cel: wzniesienie kamienia nagrobnego dla naszych drogich męczenników w formie księgi pamiątkowej.

Mamy nadzieję, że publikacja tej księgi pamiątkowej zacieśni więzy między sercami Żydów z Przedcza i da choć trochę pociechy zamordowanym męczennikom katastrofy żydowskiej, która miała miejsce w naszych czasach.

Chcemy podziękować wszystkim naszym przyjaciołom i współmieszkańcom w Izraelu i za granicą, którzy pomogli zebrać materiały do tej księgi pamiątkowej, a także tym, którzy pomogli finansowo stworzyć ten pomnik ku czci naszych drogich męczenników błogosławionej pamięci.

  Przedecz, Polska     Yizkor Book Project     JewishGen Home Page

Copyright © 1999-2024 by JewishGen, Inc.
Updated 22 Nov 2022 by JH